Kenge Tradicionale Polifonike te Jugut (Labe)

Kenge Polifonike Läbe, performed by the vocal group Vranisht, presents the wonders of Albanian polyphony, recorded live at a French festival. The Albanian polyphonic vocal style is very much a living tradition, partly as a result of the old regimes ideological promotion of authentic folklore to “define the national and communist identity.” The singers are workers from two villages in the mountainous Southwest of the country, Vranisht and Lapardha, where their proverb states, “one traveler is alone, two argue but three sing!”

In Albania’s extreme southwest, the Labs region, a complex style of unaccompanied singing has evolved using a counterpoint of tonalities, and it’s been beautifully captured and recorded at a live concert for the CD, Vranisht: Kenge Polofonike Läbe.
There is a saying there that goes, ‘One traveller is alone, two argue, but three sing!’ And this singing style is alive and well in the small mountain towns of Vranisht and Lapardha, where the singers, who work as farmers, shepherds, tradesmen, shopkeepers and teachers during the day, gather at night to sing. The vocal combination of a lead singer with a counter lead, a drone and another voice that warbles and flutters is quite unlike anything else you’ve heard.


Gjeneza e këngëve labe sipas Eqerem Çabejt


Sikurse dihet: Krahina e Labërisë shtrihet në anën e majtë të lumit Vjosa.

Gjatë studimeve që janë bërë lidhur me meloditë e shqipëtarëve, këngët e veriut me ato të jugut kanë një ndryshim themelor.

Ndërsa shqipëtarët e veriut kanë këngë solo (vetëm), në toskëri kanë këngë polifonike (korale). Këto të dytat janë më të reja nga meloditë e shqipëtarëve të veriut. Sipas professor Eqerem Cabej: melodia solo tek shqiptarët e veriut është një shprehje simbolike e banesave të vetmuara, ndërsa këngët polifonike (shoqërore) në Toskëri janë shprehje të shoqërisë, të kolektivit. Këtë ndryshim e pasqyrojnë qartë meloditë popullore. Në Toskëri meloditë e shqipëtarëve ndahen në dy pjesë:

Ata të lindjes dhe ata të verilindjes në anën e djethtë të lumit Vjosa të quajtur Toskë dhe ata që banojnë në në anën e majtë të lumit Vjosa të quajtur Labë.

Në melodinë toske qofshin të natyrës lirike ose epike, kanë atmosferë që përhapet prej tyre me lirizëm të butë. Edhe në këngët epike janë të përshkruara prej një brendie lirike, që ndjehet më shumë e zgjatur. Kjo ndjehet edhe kur këngët kërcehen me valle, (me disa ndryshime vendore) port ë gjitha na paraqiten si variacione të së njëjtit trung. Vlen të përmendet tek kënga toske dh emënyra e të kënduarit e popullsisë came edhe pse nuk janë në afërsi kontakti me njëri tjetrin. Këtu duket sikur fiset labe janë future si pykë midis tyre. Lidhur me këngën labe profesor Eqerem Qabej del me përshtypje se atje gjen një mall të ashpër dhe një shpirt heroik.

Ato krijojnë atmosferë epike. Epika është fryma e labit. Këngët më të dashura të labit janë këngët ë trimave, ndërsa vallja tek ata është vallja luftarake, kurse kënga e dashurisë është vrazhdësisht realiste.

Është karakteristike: Që asnjë popull nuk e krahason vajzën e bukur me trimin dhe me paisjet e tij luftarake si në Labëri.

Nga folklori I kësaj krahine:

“Hape derën qëne e qënit.

Se më rahu der e shkëmbit

Moj leshverdha dega dega

Si palla që mban Gjoleka

Me zinxhir e me xhufeta…

Po vjen mikja mopatit

Tundet si Dervish Dukati

Dhe Dërvishi të kish qënë

Do rinë të bëjnë kuvëndë …

Zenel Gjoleka trim i vjetër

Nga Kuci i Kurveleshit

Dervish Dukati dhe ky trim

Nga Dukati I Vlorës.

Sipas professor Eqerem CabeJ: Këngët labe quhen këngë barinjsh luftëtarë” dhe lidhet muzikisht me jetën baritore. Përshtypja akustike që krijon kënga labe mund të krahasohet me tingullin e kumborëve të bagëtive. Sikurse tingulli I rëndë dhe I thellë I këmborëve të deshve të bagëtive, zgjedhja e të cilëve në të kumbuar ka rëndësi për bariun. Ajo dallohet prej kumbimit të përgjithshëm të zileve të shumta e të zakonëshme të dhenve. Kështu shquan tek kënga labe: Zëri I atij që ia merr dhe zëri më I thellë I dredhur si kumbore I atij që ia kthen këngës, nga kori I këngëtarëve të tjerë që rrjedh I plotë dhe monoton I gjerë janë ata që ia mbushin , (që mbajnë iso).

Ky popull barinjsh (shton Cabej) e ka krijuar këngën e vetë duke mbajtur e duke mbështetur (pa ditur) në zërin e dashur e të zakonshëm të kumborëve. Këtë duhet ta vërtetojë edhe gjuha, meqë për një këngë që u këndua mirë thuhet se:

“Vate si kumborë”

*Eqerem Cabej: “Shqipëtarët ,midis perëndimit dhe lindjes ” fq 55







Dallendyshe e Vogelo




Dallendyshe e vogel o
Dale dale
Me moj me nga dale

Do veshe ne dhen apo jo
Dale dale
Me moj me nga dale

Do te vete, pa te shoh
Dale dale
Me moj me ngadale

Pritme sa te rritem o
Dale dale
Me moj me ngadale

Te benem sa shoqet o
Dale dale
Me moj me nga dale

Sa Gjirokastritet o
Dale dale
Me moj me ngadale

Te zez'te çobanet o
Dale dale
Me moj me ngadale

Ku jane dire me to
Dale dale
Me moj me nga dale

Tek gorrica ne shullo
Dale dale
Me moj me nga dale

Grupi i Himares
Vajz e Valeve

Vajza e Valëvet
Zëmëra s'ja mban
Mbi një gur n'an të detit
Qan, e zeza , qan
Pret atë që pret
E një dhembje ndjen
Gjithë bota ven' e vijnë
Po aty nuk vjen
Prëndëver' arrin
Një mëngjes të qet
Vijn'e shkojnë dallëndyshet
Vajza u thërret:
Ju të bukur zogjë
Tek ju kam një shpres'
Ju që shkoni det'e male
Dua t'u pyes
Një jetime jam
Pa nën e baba
një që kisha, një që doja
iku e më la
Mos e patë ju
Rron apo nuk rron
ndonjë lajm a ndonjë letrë
vallë më kujton
Vajza e Valëvet
Vetëm pa njeri
Qante veten, qante fatin,
n'atë varfëri
Erdhi dimri 'keq
një mëngjes të zi
ç'u nxi qielli dhe deti
gjëmon bie shi
Në ëndrrë se ç'pa
Djalin në vapor
Sikur shkonte dhe i hodhi
Vajzës një kuror
Letra e zezë vjen
E me të vërtet
Djali kishte udhëtuar
Pa kthim e për jetë
Thoshte i mjeri Djal'
"Vajza e Valëvet"
"Mere këtë letrë e qajmë
tjetër vend më pret
"Ah!Këjo dunja
një qëndrim nuk mban
"Dashuria jonë shuhet
Fat'i zi na ndan
"Mos u dëshpëro
Je një vajz' e re
Un martohem n'atë jetë
ti martohu atje
"Vajza e Valëvet
qofshë me shëndet
"mos kujto kohën e shkuar
po harroje shpejt
"O i dashur Djal'
shkove dhe më le
s'pate faj as ti as unë
ashtu qe për ne
ne u ndamë këtu
qielli atje lart
do të na bashkojë, o Djalë
prit se vij për pak
Lamtumir, o Gur
mjaft-ë kaqë koh'
vuajte dhe ti me mua
shkoj e më s'të shoh
Haj Dunja ! Dunja
s'ke gjë të vërtet
Lamtumirë e Jet' e rreme
Merm o valë, o det...

Hodha nje lule ne ferre
jasaman moj lule e verdhe
jasaman jasaman moj lule e verdhe

Hodha nje dhe mbuloi dhene
jasaman jasaman moj lule e verdhe

O mbuloi gjithe bacene
jasaman moj lule e verdhe
jasaman jasaman moj lule e verdhe

O ju lule o lule sa jeni
jasaman moj lule e verdhe
jasaman jasaman moj lule e verdhe

Te paren lule ke kini
jasaman moj lule e verdhe
jasaman jasaman moj lule e verdhe

Te paren trendafilene
jasaman moj lule verdhe
jasaman jasaman moj lule e verdhe

Te dyten manushaqene
jasaman moj lule verdhe
jasaman jasaman moj lule e verdhe

Te treten karafilene
jasaman moj lule verdhe
jasaman jasaman moj lule e verdhe

Te gjitha te bukura jeni
jasaman moj lule verdhe
jasaman jasaman moj lule e verdhe

Në këta brigje shkëmborë
dil Himarë e dil moj Vlorë

Me fustanellën si borë
dil Himarë e dil moj Vlorë

Me kapedanët me forë
dil Himarë e dil moj Vlorë

Lëshoi përmbi taborë
dil Himarë e dil moj Vlorë

Se vjen Gjoni me kurorë
dil Himarë e dil moj Vlorë

Me flamur te kuq ne dorë
dil Himarë e dil moj Vlorë

T'i tregoj turkut sinorë
dil Himarë e dil moj Vlorë

Himara Shqipetare

U trondite tu drodh shpirti
ti që s'pyet ku je gjënd
moj me pëllëmbë kush të goditi
kush te tha që s'të kam mëmë

Kush ka lindur në Himarë
krenohet që është Shqiptarë

Bijë e Vlorës moj Himarë
je bërë prehë e zilisë
e moj nusja margaritarë
në gjirin e Kaonisë

Kush ka lindur në Himarë
e krenohet që është Shqiptarë

Në Himarë ku zbriti Gjoni
vajzë trime Bubulina
trima si Kollokotroni
Presefoni Kokëdhima

Himara mbushur me trima
që shkelen mbi vetëtima

O ju trimat a bregut
Të penës e të dyfekut
që merrni gjysmat e lekut
pse latë flamurin e Grekut

Kemi Flamurin Shqiptarë
qe valvitet në Himarë

Hallall qoftë qumështi i gjirit
ja mëkove djalërisë
e nuk tu drodh qerpiku syrit
se je palcë e Labriësë

Labëri me palcë guri
që kurrë s'të ulet Flamuri

Vlore e bukur dhe e rralle
Vlore e detit me sterralle

E burrave zot vatanit
dhe e shenjes se djalit

Le te jete dolli kjo kenge
per tyja moj zonje e rende

Kurore nga malet e Bores
mbi te jane stolite e Vlores

Zilet nga stanet e malit
per mall te Ismail Qemalit


Malli i Zigurit me shoke
trimat qe bene epoke

Sorke ti me istikamin
nga Tepelen e Selamit

Gemin nga rrenje e Mademit
ne shesh te Avni Rustemit

Gjithmone u burofte shendeti
e paci henen sa deti

Vallja jonë kështu e deshi
ta hedhim këtu te sheshi
nga Dukat e Kurveleshi
trashëguar brez pas brezi

Shokët o shokët o
Shokët o shokët o
ju them një fjalë

Sa lezet paska kjo valle
Vlonjte Përmetare
si kurorë dorë për dorë
hyn Berati me Kucovë
Kush e hedh vallen i pari
ky bandilli nga Skrapari
kush e hedh vallen i dyti
ky levend Gjirokastriti

Vallja jonë kështu e deshi
ta hedhim këtu tek sheshi
si dhuratë nga Kurveleshi
trashëguar brez pas brezi

Mallakastra djem capkënë
hedhin vallen rëndë rëndë
çe tërbuan vallen fare
djemtë nga Myzeqeja e madhe
moj Tepelena në male
e para në këngë e valle
Srandiote e Delvinjote
lumë ç'ka rritur kjo tokë

Vallja jonë kështu e deshi
ta hedhim këtu tek sheshi
si dhuratë nga Kurveleshi
trashëguar brez pas brezi

Shokët o shokët o
u them nje fjalë
S'dua lot e hidherime
Kur te shkoj tek Perendia
dua vallet e mia

Qerpiku i diellit pa dale
dallendyshet pale pale
vajzes i o moj i thone ca fjale
pike e lotit lag fustane

Te erdh karta per nizame
dridhet buza ane cigare
ne u kthefsha moj dot i gjalle
dil me prit tek lumi i Bardhe

Kaluan o moj kaq behare
mbeta me o koke menjane
kur u poqem s'di c'ka ngajre
dhe sa larg edhe prape te thare

Kur te dy hypem mbi kale
shkunden lule zogjte mbi dardhe
mjergulla o moj mbuloi dynjane
birbilat ndezen sabane

Gjuhe e vjeter, gjuha e Shqipe
eshte pelhure dhe Arvanite

Eshte pelhure pertej detit
qe ne kohen e Barletit

Keshtu kane folur te paret
Iliret edhe Dardanet

Gjuhe e vjeter dhe antike
buke e krype eshte fjale shqipe

E thëllëza zallit oooooo
me nishan mes ballit ooo
si Hëna buzë malit ooo
tundi era Blirin oooooo
ishte si gërshetat ooo
zoga e gjirokastres ooo
zërin e kanerinës
tufe e trëndeilnës ooo
lasdonja lozonjare,
pjergulla përmbi dritare

Moj molla mbi krojet ooo
nëm ujë e mos më vështro
me pëllëmbë të dorës ooo
tundi era Blirin oooooo
ishte si gërshetat o
zoga e Gjirokastrës ooo
zërin e kanerinës o
tufë e trëndeilnës o
lasdonja lozonjare,
pjergulla përmbi dritare

Te porta të shkova prëmë
jesh me shok e ndënja
bota thanë jeshëm zënë
jo jo se s'na e dinë
zjarrin që ndez dashurinë
sheg e kuqe flakërimë
bëj të fle e se mbyll synë
për tu fol me trëndelinë
lasdonja lozonjare,
pjergulla përmbi dritare

Çamëri na morri malli moj Çamëri
se neve u ndamë nga halli
moj Çamëri na morri malli

Gjyshi më kish thënë
e se kur jemi ndarë
atje ke vëllanë që
kurrë nuk e ke parë
shumë kohë u mendova
sa u bë sahati vajta të takoja
vëllanë nga Filati

O moj nuse e bukur
ç'të solli kësaj ane
kështu me të dukur
më dukesh si Çame
e kur të shikoj kështu moj xhan
me jelek e me çitjane
borzilok e manxurane
Çame e kaluar Çame

Vij nga Shqipëria
atje kam shtëpinë
jam nga Çamëria
jam Çame si tinë
prindërit kur u ndanë
amanet ma lanë
mos harro Filatin atje ke vëllanë

Hije ka sofati
shterrem në të qarë
mos je motra ime vite s'të kam parë
e kapa për floku e putha me mallë
ç'më kujtoje nënënë si të ishte gjallë
U ndamë për së gjallë
s'njohim njëri tjeterin
motra s'njeh vëllanë, i riu të vjetrin

U ulëm në tokë,
u shkrepëm në të qarë
ç'qe ky fati jonë,
të jetojmë të ndarë
në këto të Emadhe
ndodhën mbrekulltië
njerëzit le të ndahen
bashkohen një ditë

Çamëri moj Çamëri
copa copa, vënde vënde
ti mat anë, e unë më kët anë
amanet plqetë na i lanë
varret ti lemë në vatanë

Çamëri moj Çamëri
na mbeti loti në si
gjithë jetën pa të parë
mbetëm rrugëve të nadrë
s'ka një varrë për të qarë

Çamëri moj Çamëri,
se ku brodha nuk e di
si ti nuk pashë në gjithë dynjanë
po ta dish moj Çamëri,
jesh e mbeta Çam

Komandat Adem Jashari
në ballë me UÇK-në
bijtë tane prej luftëtari
si Azemi e Shota bënë

Ashtu si trimat në kohë
dhimbja e shpirtit i mblodhi
barbariymit i thane jo
si Isa e Mic Sokoli

UÇK-ja do fitojë
se mbron truallin e vet
thirrja e saj ne na bashkonë
si Shqiptarët e vërtetë

Mbahuni qëndroni në këmbë
nëna motra gjihtë sa jeni
se ajo Kosova mëmë
po na bënë thirrje ti vemi

AuLoNa wrote:


Komandat Adem Jashari
në ballë me UÇK-në
bijtë tane prej luftëtari
si Azemi e Shota bënë

Ashtu si trimat në kohë
dhimbja e shpirtit i mblodhi
barbariymit i thane jo
si Isa e Mic Sokoli

UÇK-ja do fitojë
se mbron truallin e vet
thirrja e saj ne na bashkonë
si Shqiptarët e vërtetë

Mbahuni qëndroni në këmbë
nëna motra gjihtë sa jeni
se ajo Kosova mëmë
po na bënë thirrje ti vemi

Aulona nisja kete video Sam Vakninit, qe te bindet, se per Tosket, Geget jane vellezerit e tyre, ata ju bejne kenge njesoj HERONJVE, pavaresisht se ku jetojne ne Toskeri apo Gegeri. Le te lehin marionetat sllave dhe greke, ne jemi nje.

Moj rakiiiiiii, moj rakiiiiiiiiiiiii
moj raki moj shkrum e hie
moj raki moj shkrum e hie
vallë nga ke dalë tie

Nga kazani nga lluallani
ma do shpirti, ma do xhani
moj rakiiiii moj bukuroshe
moj rakiiiiii moj bukuroshe
seç me hedh qoshe me qoshe

Ç'mi more, ç'mi more
ç'mi more, moj mënd e mia
ç'mi more mënd e mia
mi more nga dashuria

Moj rakiiiiiii, moj rakiiiiiiiiiiiii
moj raki, moj bukuroshe
moj raki moj bukuroshe
që më hedh qoshe më qoshe

Moj rakiiiiiii, moj rakiiiiiiiiiiiii
Vallë moj nga ke dalë tiiiiiiiiiiiiiii
Nga llullani nga kazaniiiiiiiiiiiiiiiii
Pije Vlonjat kapedaniiiiiiiiiiii

Pije mor pijeeeeeeeeeeee
Se të paska hijeeeeeeeeeeeee

Moj raki moj bukuroshe
që më hedh qoshe më qoshe
kaq e dita kaq e thashë
merrjani se ua lashë


hopaaaaaaaaaaaa......

Hjadeni o djemani
këngës tani merjani
kur këndon për Shqipërinë
fjalët nga shpirti të vijnë

Mallakaster djem me nure
me dyfek e me koburre
me dyfek e me koburre
historisë si la kusure

Mallakster rron me derte
trimërinë e mban për vete
si ke emrin je dhe vetë
kala për trimat me fletë


Labëri o vend i gurit
që kur s'të ulet flamuri
kur në hall është Shqipëria
e para del Labëria

Labëri moj hijerëndë
veç për pushkë edhe për këngë
kush ta rriti kaq shumë namin
Ismaili me Selamin

Myzeqe toke e bekuar
me Beratin e dëgjuar
Adrenicën me shënjtorë
Skenderbu vuri kurorë

Myzeqe e begatisë
je hambar i Shqiperise
për vete je me halle
për të tjerët zemërmadhe

Çamëria ballë kazani
ku lindi Çelo Mezani
e para për këngë e valle
zonjë e rëndë në mëhallë

Çameri do te vijë një ditë
me ty do të kthehem
fjalë e vjetër e ka thënë
njeriu ka veç një nënë

Kosova me Çamërinë
Shqipërisë në krahë i rrinë
që të dyja motra janë
Shqipërinë nënë e kanë

Çamë Labë e Kosovarë
janë të gjthë Shqiptarë
toskë dhe mallakstërjotë
lidhur me gjak e me lotë

Kjo e fundit, ndoshta do e kishte vendin ne nje teme tjeter, sepse nuk eshte polifonike. Kenga polifonike, meriton nje thread te vecante dhe te paster, si nje nga te vecantat e kultures shqiptare.

Vogëlushe vogëlo
dale daleeeeeeee
vogëlushe vogëlooo
xhan o me ngadale

Do vish me ne ndër dhën a jo
dale daleeeeeeeeeee
do vish nëjjj ndër dhën a jooo
xhan o me ngadale

Unë vite po nëna s'do
dale daleeeeeeeeee
unë vitejjj por nëjna s'do
xhan o me ngadale

Më thotë dal të rritesh ooo
dale daleeeeeeeeeee
më thotë tëjë rritesh oooo
xhan o me ngadale

Gu gu gu moj pullumbeshe


Neper gjijt e tu te bardhe
Lozte nje flutur e kuqe
Ishte buza ime flake
Nuseja ne mes te krushqe

Gu gu gu moj pullumbeshë
Gu gu gu te thosha
Ç'ma ngrite moj zemrën peshë
Ah moj... nga të njoha!

Qerpikeët s'i ngria lartë
Humba në ëndërrat me lule
Më dukej se haja mjaltë
Sikur pija qumesht rreze (rruze?)

Gu gu gu moj pullumbeshë
Gu gu gu te thosha
Ç'ma ngrite moj zemrën peshë
Ah moj... nga të njoha!

Ti si puiza në vapë
Më mbaje pak kokën tutje
Të pyesja s'më dhe xhvapë
Të madhit allah ç'u lodhe!

Gu gu gu moj pullumbeshë
Gu gu gu të thosha
Ç'ma ngrite moj zemrën peshë
Ah moj... nga të njoha!

Më kishe bërë merakë
Në kaq natë pse su duke
S'di ç'farë them e s'di ç'farë flasë
Dallga mbas shkëmbit ç'u fsheh

Gu gu gu moj pullumbeshë
Gu gu gu të thosha
Ç'ma ngrite moj zemrën peshë
Ah moj... nga të njoha!

O shokë do marr jongarë
Do ti bije duke qarë
Do ti bije duke qarë
Për atë miken e parë
Për atë miken e parë
Do vete ti z'buloj varrë
Do vete si z'buloj varrë
Ta shikoj se ç'nur ka marrë
Ta shikoj se ç'nur ka marrë
Nur të kuq apo të bardhë
Ku ke rënë moj trëndelinë
Më kujton mua të zinë?
Të kujtoj sa qaj me lotë
Po je thellë e s'dëgjon dotë

Himarjot kudo qe jini
Himarjot kudo që jini
Himarjotë

Krenarinë në zemër kini
Lavdi plot

Ti je Zot nga lashtësia
në këtë tokë

Për ty shkruan historia
dije dhe sot

Stuhitë nuk ju nënshtruan
në ç'do kohë

Si shkëmbinj në mal qëndruan
Himarjote

Se ç'do breg e ka një emër krenari
Guri i rëndë në vend të vetë rri atje

Sjemi rërë nën këmbë
po Shqiponja mbi shkëmbënjë

Shqipetare kudo qe jini
mbare botes an e mbane
hallet u zbut emigrimi
por mos harroni vatane.

I dashur ngelet Atdheu
dhe pse s`eshte atje kudo
ty te lindi e ushqeu
ndaj te miren ja kerko

Me themelet qe jane hedhur
ne c`do vit shikon ndryshime
do vij dita per tu mbledhur
largesise i lat` kujtime.

Kujtimet ngelen te mira
kur ti vjen atje ku ishe
sepse kjo s`ishte deshira
qe le vendin edhe ike...

polifonialabe wrote:https://www.youtube.com/watch?v=Yk6FjMEMMls

Shqipetare kudo qe jini
mbare botes an e mbane
hallet u zbut emigrimi
por mos harroni vatane.

I dashur ngelet Atdheu
dhe pse s`eshte atje kudo
ty te lindi e ushqeu
ndaj te miren ja kerko

Me themelet qe jane hedhur
ne c`do vit shikon ndryshime
do vij dita per tu mbledhur
largesise i lat` kujtime.

Kujtimet ngelen te mira
kur ti vjen atje ku ishe
sepse kjo s`ishte deshira
qe le vendin edhe ike...

Mire se erdhe ne forumin tone Polifonialabe. Vargjet e kesaj kenge jane shume te verteta, dhe ne kurre nuk do e harrojme vatane. Ky forum eshte krijuar pikerisht per kete qellim, ti jape ze lavdise se vatanit tone.

Mirese erdhe kengelabe, dhe flm per vargjet qe me kishe shkruar...

Lone, c'duan djemte qe vijne ne vape andej nga juve? S'e kuptoj!!!