ARBËNIA
Would you like to react to this message? Create an account in a few clicks or log in to continue.

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe

3 posters

Page 2 of 2 Previous  1, 2

Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty Parailiret - Iliret - Arberit _M.Korkuti

Post  Leka Sun Feb 01, 2009 3:36 pm

KULTURA E KOMANIT-DËSHMI E VIJIMËSISË

ILIRO-ARBËRORE

Tiparet e kulturës së Komanit (Arbërore)





Mangësitë e burimeve të shkruara nga Mesjeta e herëshme shqiptare ndikuan që t’u jepej përparësi kërkimeve arkeologjike shqiptare si një nga mundësitë parësore për të ndriçuar këtë periudhë të hershme. Gjatë 40 vjetëve të fundit të shek. XX në sajë të gërmimeve dhe kërkimeve sistematike në varrezat në qytetet e në qytezat e hershme mesjetare, u grumbullua një lëndë e pasur dhe e larmishme arkeologjike, mbi bazën e së cilës u ndriçuan çështjet më kryesore të mesjetës së hershme. Kultura e Komanit u bë pika e referimit për shumë probleme; ajo u vu në themel të argumentimit të tezës së autoktonisë së shqiptarëve. Ndaj është e nevojshme të njihemi hollësisht me kulturën e Komanit, me historikun e zbulimit të saj, me tiparet e kësaj kulture, me datimin e saj, me marrëdhëniet me kulturat e tjera, me përkatësinë etnike dhe me thelbin historik të kulturës arbërore të Komanit.

Zbulimet e para, të bëra në varrezën e Kalasë së Dalmacës, e cila ndodhet në afërsi të fshatit Koman të rrethit të Pukës, i takojnë fundit të shek.XIX, kur konsulli francez në Shkodër A.Degrand hapi disa varre, të cilat dhanë një inventar të pasur, mbi të gjitha, të pa njohur më parë. Nga fshati ku u zbulua kjo kulturë mori dhe emrin: kultura e Komanit. Më pas studiues të tjerë të huaj, bënë gërmime në varret e Komanit, i përshkruan në botime apo i ribotuan objektet arkeologjike të zbuluara vetë, apo nga banorët e fshatit Koman, duke

dhënë mendime për karakterin e kësaj kulture, për bartësit dhe moshën e kulturës së Komanit. Interesi për këtë kulturë u shtua edhe gjatë gjysmës së parë të shek. XX, gjë që duket nga numri i shumtë i studiuesve, që u morën me interpretimin e lëndës arkeologjike të grumbulluar nga zbulimet e bëra në varrezën e Komanit (S.Reinah, T.Ipen, P.Treger, Fr.Nopça, L.Ugolini, L.Rei, H.Bule, D.Mustili, M.Garasanin, J.Kovaçeviç, J.Koroshec etj.).

Edhe pse gjatë gjysmës së parë të shek. XX u bënë kërkime e studime të shumta rreth kulturës së Komanit, problemet themelore të saj mbeten të pazgjidhura. Gërmimet jo të rregullta, të bëra më tepër për të marrë inventarin e varreve dhe sidomos njohja e pamjaftueshme e kulturës së Mesjetës së Hershme shqiptare, bënë të shfaqeshin mendime dhe pikëpamje shumë të ndryshme për tri probleme bazë:

a) për përbërësit e kulturës materiale të Komanit

b) për moshën e varrezës

c) për përkatësinë etnike të bartësve të kulturës së Komanit.

Ndriçimi i këtyre problemeve themelore, të kulturës së Komanit, u bë i mundur në sajë të kërkimeve dhe studimeve sistematike shumëvjeçare të arkeologëve shqiptarë prof. S.Anamali, dr. H.Spahiu, prof. N.Bodinaku, etj. Gërmimet e para sistematike u bënë në varrezën e kalasë mesjetare të Krujës, në vitet 1959-60, kurse më 1961 u bënë gërmime në varrezën, tashmë të njohur, pranë kalasë së Dalmacës. Lënda e pasur arkeologjike e gjetur nga hapja e 40 varreve, plotësoi një mungesë të ndjeshme, që ishte ndjerë në zbulimet e hershme në këto varreza. Në vitet që pasuan u bënë gërmime edhe në varreza të tjera si në atë të Buklit (rrethi i Mirditës) në vitin 1963, në të Shurdhahut (rrethi i Shkodrës) në vitet 1965 e 1967, në të Lezhës, në vitin 1968, në të Prosekut në vitin 1989 (rrethi i Mirditës) ndërsa në vitet 1985 dhe 1986 u ndërmor një gërmim kontrolli në varrezën e Komanit. Shkalla e njohjes për kulturën e hershme mesjetare shqiptare u zgjerua edhe me zbulimet, që u bënë në disa varreza tumulare të Shqipërisë Jugore e Juglindore, si në Dukat (rrethi i Vlorës), në Prodan e Rehovë (rrethi i Kolonjës), në Rapckë e Piskovë (rrethi i Përmetit) dhe në Patos (rrethi i Fierit).

Kultura e antikitetit të vonë dhe të mesjetës së hershme, u ndriçua në drejtime të reja nga këndvështrime më të gjëra, me kërkimet që u ndërmorën në disa qytete, qyteza e kala si edhe në shumë monumente të kultit të këtyre periudhave, si në kalanë e Pogradecit, të Shurdhahut, të Beratit, të Kaninës, në Gradishtën e Symizës (rrethi i Korçës), në qytetin e Onhezmit (Sarandë), në kalanë e Shkodrës , në qytetin e Durrësit e të Vlorës, etj. I madh e me shtrirje të gjërë, është edhe numri i bazilikave, si monumente paleokristiane, të gërmuara e pjesërisht edhe të studjuara, si bazilika e Linit, e Bradasheshit (Elbasan), e Arapajt (Durrës), e Ballshit, disa bazilika në qytetin e Bylisit, bazilika e Mesaplikut (Vlorë), ajo në qytetin antik të Antigonesë (Gjirokastër), e disa dhjetra bazilika të tjera që janë gjetur por që ende nuk janë gërmuar.

Problemet e kulturës së Komanit nuk kanë mbetur jashtë vëmendjes së historianëve dhe të linguistëve shqiptarë. Qysh në vitet 30të Sh.Demiri (Demiri, Sh. 1935,1936) ka dhënë një informacion për këtë kulturë, duke e datuar atë në vitet 600-800 të e.sonë. Rrethçështjes së moshës së varrezës së Komanit, në vitin 1949, u shpreh edhe Hasan Ceka, i cili duke lexuar mbishkrimin e unazës së Komanit, shprehu mendimin se nuk kishim të bënim me një mbishkrim ilir, por me një formulë lutjeje të krishtere dhe se koha së cilës i përkiste unaza me mbishkrim, së bashku me gjetjet e tjera duhet të shtrihej deri në shek. XI (Ceka,H. 1949, 89-93). Për leximin e mbishkrimit në unazat e Komanit përpjekje ka bërë edhe E.Çabej (Çabej,E. 1957,2). Një analizë të hollësishme i ka bërë mbishkrimit KEB/OHON/ANA të unazës së Komanit dhe L.Ognenova, e cila mbështet mendimin se kemi të bëjmë me një formulë kristiane greke, e cila i takon, sipas saj, shek.VI-VII (Ognenova,L. 794-799). Vlen të shënojmë se unaza të ngjashme me mbishkrimin ANA OHOH KER, janë gjetur edhe në varrezat mesjetare të Shqipërisë Jugore, madje në këto unaza fusha rreth mbishkrimit është e zbukuruar me incizime (Bodinaku,N. 1983,1,245). Tekstet e këtyre mbishkrimeve janë të njëjtë: kemi të bëjmë me një formulë kristiane në gjuhën greke mesjetare, “kyrie voithi” që përkthehet: “ndihmo o zot”. Në pikpamje kohore ato unaza nuk i takojnë vetëm shek. VI, por kanë patur një përdorim e shtrirje më të gjërë kohore.

Në sajë të kërkimeve arkeologjike 40 vjeçare është arritur që kultura e Komanit të njihet sot nga 28 varreza të mëdha e të vogla dhe nga shumë gjetje të rastit, të cilat gjeografikisht kanë një shtrirje territoriale mjaft të gjërë, që nis nga veriu me liqenin e Shkodrës, vazhdon me luginën e mesme të dy Drinave dhe në jug arrin deri në Durrës, kurse në juglindje shtrihet përreth liqenit të Ohrit. Zbulimet e bëra në varrezat e mesjetës së hershme të Kolonjës, të Përmetit, të Dukatit, të Patosit, të marra së bashku, krijojnë një tërësi, një pamje mjaft të plotë të zhvillimit kulturor të trevës së vendit tonë gjatë mesjetës së hershme.

Të njihemi më nga afër me treguesit kryesorë të kulturës së hershme mesjetare shqiptare, të kulturës arbërore.

Varrezat e mesjetës së hershme gjenden në afërsi ose pranë mureve të kalasë, po gjithmonë jashtë saj. Arkitektura e varreve është e thjeshtë. Varret kanë formën e një arke drejtkëndëshe, të bërë me rrasa guri, të vendosura pingul, por ka edhe varre anët e të cilëve janë bërë në formë muri me gur mesatar, me lidhje të thatë ose edhe me llaç. Mbulesa e varrit ka qenë bërë nga pllaka të vendosura në formë çatie dy ujëshe ose të vendosura horizontalisht. Riti i varrimit në të gjitha rastet është i njëjtë. Trupi vendosej direkt në tokë, i shtrirë në shpinë, ndërsa pozicioni i vendosjes së duarve ka qenë i ndryshëm, herë të shtrira e herë të vendosura mbi trup. Edhe orientimi i varreve në përgjithësi është i njëjtë; në më të shumtat e rasteve ishte lindje-perëndim, me shmangje të zakonshme, sipas stinëve të vitit (pozicionit të diellit në kohën e varrimit), me orientim veri-lindje, jug-perëndim, veriperëndim-juglindje; po ka edhe raste që varret kanë qenë vendosur me orientim veri-jug. Këto rite zbatoheshin si në rastin e varreve individuale ashtu edhe në varrimet familjare.

Edhe inventari i varreve të kulturës arbërore është në përgjithësi i njëjtë. Ai përbëhet nga stoli, armë, vegla pune, enë balte dhe shumë më rrallë enë qelqi. Nga inventari veçohen stolitë, të cilat përbëjnë një tërësi të madhe e të larmishme objektesh; ato lidhen me stolisjen e

trupit e të veshjes dhe kanë patur funksion praktik e dekorativ. Stolitë janë punuar nga metale të ndryshme si prej bronzi, argjendi, ari e hekuri. Në morinë e madhe të objekteve të zbukurimit një nga më karakteristikat e kulturës arbërore është fibula me këmbë të përthyer, e punuar në bronz dhe hekur. Në radhën e objekteve me përdorim të madh janë broshat e punuara në bronz po edhe në argjend. Në radhën e stolive të kulturës arbërore vathët janë nga më të bukurit. Ato janë të punuar në bronz, argjend e më rrallë në ar, por shquhen për shumëllojshmërinë dhe cilësinë e lartë të realizimit të tyre, ndaj ato janë stolitë më të bukura dhe më interesante të kulturës arbërore. Midis tyre mund të veçonim vathët që kanë formën e një drapëri hëne, vathët me varëse në formë trapezi, në formë vile rrushi, etj. Stoli me përdorim të gjërë janë edhe byzylykët si edhe varëset e mëdha dhe togëzat e rrypit. Me përdorim të kufizuar janë rruazat dhe enët prej balte.

Njohja e plotë e lëndës arkeologjike të zbuluar në varrezat arbërore i ka çuar studiuesit shqiptarë në përfundimin se kultura materiale e shpirtërore e zbuluar në këto varreza formon një tërësi dhe për rrjedhojë lidhet me një poullsi të vetme vendase.

Para se të kalojmë tek problemi themelor i trajtesës sonë, ai i bartësve të kulturës së Komanit, është e nevojshme të ndalemi rreth datimit të saj, tek përcaktimi i kohës së lindjes dhe zhvillimit të kulturës arbërore.

Mungesa e materialit numizmatik dhe e mbishkrimeve i vuri të gjithë studiuesit e kulturës së Komanit para vështirësive të datimit dhe i detyroi të mbështeteshin në tipologjinë e disa objekteve dhe në analogjinë e objekteve të zbuluara më parë dhe të datuara më mirë. Por datimet e mbështetura mbi tipologjinë e materialeve të zbuluara, rezultuan të ndryshme. A.Degrand i ndodhur para një varreze misterioze, siç e quajti ai, arriti në përfundimin se në Koman kemi të bëjmë me një “emigracion të pellazgëve” (Degrand,A. 1901, 254-266). Reinak i quan “campus sacra” të vendosur në një zonë malore, duke datuar varrezën në vitet 300-500 të e.sonë (Reinach,S. 1901,662-670). Studiuesit që u mbështetën në praninë e objekteve të kulturës romake provinciale, një pjesë të inventarit të kulturës së Komanit, e përcaktuan si të antikitetit të vonë, kurse pjesën tjetër, e vendosën në një kohe të mëvonshme (L.Ugolini). Shtimi i gjetjeve të kulturës së Komanit dhe një shqyrtim më i imët i tyre, i çoi disa studiues në datimin e saj në shek. VII-VIII (Bulle.H. 1934,213-240; Vinski, Z. 1952,29-52 etj.). Një përpjekjet për përcaktimin e shtrirjes kohore të kulturës së Komanit ka bërë H.Ceka, sipas të cilit varret e hershme mesjetare të Komanit i takojnë shek. VII-IX të e.sonë (Ceka,H.1949,89-93).

Pas një analize të hollësishme që u bën objekteve përfaqësuese të kulturës së Komanit, prof. Skënder Anamali arrin në përfundimin se koha e lulëzimit të kulturës arbërore të Komanit ka qenë kryesisht gjatë shek. VII-VIII. Duke patur parasysh disa objekte të veçanta, ai mendon se fillimet e kësaj kulture duhet t’i takojnë fundit të mijëvjeçarit të parë p.e.sonë. Gjithashtu S.Anamali nuk përjashton edhe veçantitë lokale krahinore, të cilat duhen patur parasysh, si edhe ndryshimet kronologjike që vihen re midis varrezave kryesore (Koman, Krujë e Lezhë). Kështu varreza e Lezhës ka disa objekte bizantine që ndihmojnë për të bërë një datim më të ngushtë, fundi i shek.VI. Por edhe në këtë varrezë ka objekte që janë tipike edhe për varrezën e Komanit e që datohen mjaft mirë në shek. VII e VIII. Këto arsye kanë bërë që S.Anamali të pranojë për kulturën e Komanit një kohë relativisht më të gjatë, fundi i shek. VI dhe zhvillimin e lulëzimin e saj në shek. VII e VIII (Anamali,S. 1965, 105-117; 1965, 468-475; 1967, 29-40; 1969, 11-40; 1969, 185-201; 1969, 155-169; 1973, 121-140; 1976, 23-40).

Përsa i takon shtrirjes fundore të kulturës së Komanit, kanë marrë vlera të veçanta të dhënat e përfituara nga gërmimet e fundit në varrezën e Prosekut (Mirditë), të cilat kanë dhënë si kufi, për grupin e parë të gjetjeve të kësaj varreze, fundin e shek. IX, ndonëse në këtë varrezë është zbuluar edhe një grup tjetër varresh që i takon periudhës së shek. IX-XI (Doda,N. 1989,1, 161-162). Një gjendje e njëjtë paraqitet edhe në varrezën mesjetare të Piskovës ku veçohen dy etapa: varre të shek.VII-VIII dhe varre të një etape të mëvonshme, shek. IX-XI (Bodinaku,N. 1983,1,242). Të dhënat nga varreza e Piskovës dhe e Prosekut për datimin e një grup varresh deri në shek. XI vijnë në mbështetje të mendimit të H.Cekës, të shprehur qysh në fillim të viteve 50të të shek. XX (Ceka,H. 1949,89-93).

Nga sa parashtruam për datimin e kulturës së Komanit, ka rëndësi përfundimi që është arritur se kultura e hershme arbërore shtrihet deri në shek. XI të e.sonë.
Leka
Leka
Moderator
 Moderator

Male
Number of posts : 334
Registration date : 2009-01-27
Points : 64
Reputation : 20

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty Parailiret - Iliret - Arberit _M.Korkuti

Post  Leka Sun Feb 01, 2009 3:37 pm

Bartësit e kulturës së Komanit

Gjatë 100 vjetëve që kanë kaluar nga zbulimi i kulturës së Komanit, studiuesit e shumtë që janë marrë me interpretimin etnik dhe historik të saj, kanë shprehur mendime nga më të ndryshmet. Një ndër çështjet themelore që ka ndarë studiuesit dhe për të cilën kanë shfaqur mendime shumë larg njeri tjetrit, është ajo e bartësve të kulturës së Komanit. Sipas studiuesve të ndryshëm bartës të kulturës së Komanit janë konsideruar pellazgët, suevët, ilirët e romanizuar, avarët e sllavët.

Zbulimet dhe studimet e arkeologëve për kulturën mesjetare shqiptare krijuan një situatë tërësisht të re e të plotë për të kuptuar shtrirjen gjeografike të kulturës arbërore, përcaktimin e tipareve kulturore, për datimin e saj, për kuadrin historik të lindjes dhe të zhvillimit të saj, si rrjedhim edhe për përcaktimin e drejtë të origjinës së kësaj kulture. Bartësit e kulturës së Komanit kanë qenë një etnos, një popullsi autoktone vendase prejardhëse e popullsisë ilire, e cila në burimet e shkruara të mëvonëshme del me emrat albanë, arbanitë, arbër. Ky emër është i njëjtë me emrin albanët që përmend Ptolemeu (Ptolemeu III, 12,20) të cilët shtriheshin në shpinë të Durrësit. Kjo popullsi vendase, vazhduese e asaj ilire, në mesjetën e hershme, filloi të bëhej gjithnjë e më e rëndësishme, duke i dhënë pastaj emrin krahinës dhe gradualisht gjithë vendit.

Cilat janë argumentet që mbështetin këtë pikpamje, cili është interpretimi historik që i bëhet burimeve arkeologjike për arritjen e këtyre përfundimeve?

Procesin e lindjes dhe të formimit të kulturës arbërore dhe të bartësve të saj duhet ta shohim si një zhvillim historik, në të cilin morën pjesë disa komponente bazë; në kushtet e kalimit nga antikiteti i vonë në mesjetën e hershme, këto komponente, duke u ngjizur me njeri tjetrin, bënë të mundur lindjen e një kulture me fizionomi e tipare të reja, ndaj merituan edhe një emër të ri – kultura arbërore.

Përbërësit që morën pjesë në formimin e kulturës arbërore janë:

- përbërësi autokton ilir, ose trashëgimia ilire

- përbërësi i kulturës provinciale romake dhe i antikitetit të vonë

- përbërësi i kulturës së hershme bizantine



Trashëgimia ilire

Në përcaktimin e objekteve me origjinë ilire është e nevojshme të shikohet evolucioni tipologjik që ato kanë pësuar nga koha në kohë. Midis tyre, një ndër objektet më karakteristike, që ka tërhequr vëmendjen e të gjithë studiuesve është fibula me këmbë të përthyer. Kjo lloj fibule ngjason mjaft me fibulat e shekujve të parë të e.sonë të zbuluara në Finiq e në Apoloni. Për vazhdimësinë e traditës në përgatitjen e objekteve të zbukurimit flasin edhe byzylykët prej teli me prerje të rrumbullaktë që mbyllen me dy sytha spiralikë. Në vazhdën e traditës artizanale vendëse të objekteve të zbukurimit flasin edhe rrathët e vegjël të tëmthave me një bisht prej teli të përdredhur; origjina e këtyre të fundit duhet kërkuar tek rrathët e gjetur në varrezat e shekujve të parë të e.sonë. Gjithashtu, vlen të përmenden grupi me shumë variante i varësve, që kanë për bazë një rreth, i cili mund të jetë me ose pa rreze, lidhur me kultin e diellit.

Ndikime të traditës së largët ilire për mënyrën e zbukurimit të objekteve metalike të epokës së hekurit duket se vijnë edhe në zbukurimin e stolive arbërore. Thuajse i gjithë thesari i motiveve të zbukurimit të kulturës ilire përsëritet në objektet e kulturës së Komanit; kështu në fibulat, në byzylykët, varëset e mëdha të rrypave e deri tek unazat shihen të ngulitura motive të njëjta me ato të zbukurimeve ilire të Matit e Glasinacit (Bosnjë).

Kur flasim për elemente të traditës ilire vlen të përmendim një aspekt të botës shpirtërore, të kultit ndaj të vdekurit, të kultit të varrimit, ku treguesit e karakterit tradicional janë të ndjeshëm. Në kulturën e Komanit është përdorur mënyra e varrimit me trup dhe ndërtimi i varreve me pllaka guri në trajtë arke, elemente këto të ritit dhe të arkitekturës të trashëguar nga koha ilire e epokës së hekurit. Një fakt shumë i rëndësishëm është ai i ripërdorimit të tumave ilire për një kohë shumë të gjatë si vendvarrim, që nuk është një rastësi, por lidhet me një botëkuptim të caktuar religjioz, që shpreh vazhdimësinë e një tradite nga e njëjta popullsi. Nga historiku i kërkimeve arkeologjike njihen shumë raste të dhunimit të varreve nga popujt e ardhur, nga popujt etnikisht të ndryshëm, por kur është rasti për ripërdorimin e së njëjtës varrezë kjo mund të ndodhë të përdoret për varrim vetëm nga e njëjta popullsi. Madje në këtë rrugë shkohet edhe më tej, deri në përdorimin si inventar të objekteve të mirëfillta ilire, si relike të një kohe shumë të lashtë, siç janë sumbullat gjysmësferike prej bronzi.

Këtyre dukurive të trashëguara nga lashtësia ilire u vjen në mbështetje dhe zakoni i thyerjes së enëve në varr gjatë ceremonialit, i cili ka qenë praktikuar në kohën ilire e përsëritet në të njëjtën mënyrë edhe në ritin mortor të kulturës së Komanit.

Elementet e kulturës ilire që vijnë përmes shekujve në kulturën arbërore, janë një dëshmi e vijimësisë së banimit të truallit tonë nga e njëjta popullsi.



Trashëgimia romake

Përfshirja e Ilirisë në kuadrin e perandorisë romake ndikoi fuqimisht në futjen e një tog elementesh në kulturën e banorëve vendas. Në shekujt e parë të e.sonë me fuqizimin ekonomik e administrativ të perandorisë, prodhimet e artizanatit romak mbushin gjithë tregun. Prodhimet e shumta e të kategorive të ndryshme romake dalloheshin për karakterin praktik, lehtësinë e përdorimit dhe efektivitetin në prodhim.

Gjatë shekujve III-IV e.sonë me fuqizimin e provincave, pati një gjallërin dhe fuqizim të elementit vendas, të cilët bëhen më të qartë e më veprues gjatë antikitetit të vonë - shek. IV-VI e.sonë. Kështu disa stoli i përshtaten më mirë veshjes duke u pasuruar me elementë të rinj, kurse midis veglave të punës të bien në sy sëpatat e latushat, në një kohë që në poçari vazhdojnë të prodhohen tipe të njohura enësh.



Përbërësi i kulturës bizantine

Përbërësi i tretë i kulturës arbërore është ai bizantin. Dhe kjo është një rrjedhojë e natyrshme historike e përfshirjes së vendit nën ombrellën e administratës dhe kulturës bizantine. Durrësi ishte një port i hapur që lidhte Adriatikun me Konstandinopojën dhe si i tillë u bë një qendër e rëndësishme e kulturës bizantine në mesin e trevës së kulturës arbërore, duke u bërë përçues i prodhimeve më të mira të kohës. Si shembull mund të përmendim një grup stolish, sidomos vathësh që u prodhuan nën ndikimin apo sipas modeleve bizantine. Modelet bizantine u dhanë mundësi artizanëve të krahinave arbërore të punonin forma të veçanta e të bukura vathësh, më tepër në argjend e bronz, të cilat u bënë pak nga pak pronë e popullsisë arbërore të trevës së përhapies së kulturës së Komanit. Në kulturën e Komanit ka edhe disa stoli tipike bizantine si vathë prej floriri, brosha, etj., të cilat u parapëlqyen dhe u përdorën nga një pjesë e popullsisë së pasur, kryesisht qytetare. Pjesa më e madhe e këtyre prodhimeve erdhi e gatshme nga atelietë e njohura perandorake, kurse disa prej tyre u prodhuan në punishtet e Durrësit, pa ndonjë ndryshim me objektet e importuara nga qendrat e njohura. Prania e disa stolive, që i përkasin qytetërimit të hershëm bizantin, tregon për një ndikim të këtij të fundit, që ka shumë mundësi të jetë bërë nëpërmjet qytetit të Durrësit, portit më të madh të Perandorisë Bizantine në perëndim. Por ky ndikim nuk ka qenë i njëllojtë në territorin e kulturës arbërore. Kështu në varrezën e Krujës elementet kulturore bizantine janë relativisht të shumtë, kurse në varrezat në brendësi të vendit ato janë më të rralla.

Prania e stolive bizantine të importuara nga vendësit ose e prodhimeve të realizuara sipas modeleve bizantine në kulturën arbërore, është dëshmi e përhapjes tek arbërit të stolive më të mira të kulturës bizantine, si kultura më e përparuar e kohës.
Leka
Leka
Moderator
 Moderator

Male
Number of posts : 334
Registration date : 2009-01-27
Points : 64
Reputation : 20

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty Parailiret - Iliret - Arberit _M.Korkuti

Post  Leka Sun Feb 01, 2009 3:38 pm

Krishtërimi si faktor i formimit të arbërve

Krishtërimi, i cili lindi në pjesën lindore të Perandorisë Romake në Palestinë, mbi bazën e legjendave dhe e besimeve të ndryshme; në rrugën e gjatë të formimit dhe të zhvillimit, në vende dhe epoka të ndryshme, ai ka marrë trajtën e rrymave të ndryshme Në Shqipëri krishtërimi njihet vetëm me dy rite: ortodoksizmi dhe katolicizmi. Krishtërimi filloi të përhapej në Iliri që në kohët apostolike (shek. I të e.sonë) si fe ilegale dhe vetëm në gjysmën e parë të shek. IV e.sonë u bë fe zyrtare nga shteti romak. Në zonat bregdetare të Ilirisë krishtërimi triumfoi përfundimisht mbi paganizmin gjatë shek. II – IV të e. sonë, kurse në zonat e brendshme e malore gjatë shek. V – VI të e. sonë.

Koha kur u paraqit krishtërimi si fe e së ardhmes ishte periudha kur Perandoria Romake po kalonte krizën e përgjithëshme politike, ekonomike, juridike, kulturore e morale. Në këto kushte të ndryshme shoqërore e shpirtërore kultet e deriatëhershme, pagane e politeiste, nuk mund t’u përgjigjeshin problemeve themelore të krizës shpirtërore e morale që kishte përfshirë tërë perandorinë. Në një gjendje të tillë paraqitet krishtërimi me doktrinën e tij”.

Me njohjen e krishtërimit, si fe zyrtare, u krijuan dhe institucionet, kishat dhe manastiret e rrjedhimisht edhe hierarkia kishtare: priftërinjtë, peshkopët, kryepeshkopët, dhe dioqezat e tyre. Në periudhën e antikitetit të vonë, strukturat kishtare, në Iliri, ishin organizuar mbi bazën e provincave të tilla ishin: provinca e Dardanisë, e Prevalit, e Epirit të Ri dhe e Epirit të Vjetër; dhe secila prej tyre kishte nga një kryeqëndër. Pas ndarjes së Perandorisë Romake ato u përfshinë në prefekturën e Ilirikut Lindor, vartësia kishtare e të cilit ka lëvizur midis Romës e Konstandinopojës. Duke filluar nga gjysma e parë e shek. VIII (v.732) deri në shek. X disa peshkopata vareshin nga Roma disa nga Patrikana e Kostandinopojës.

Në fillimet e krishtërimit vlen të veçojmë dy anë të përmbajtjes së kësaj doktrine të re që luajtën rol në gjithë historinë e qytetërimit evropian. Kisha e krishtere është bartëse e institucioneve dhe e normave shtetërore romake. Kisha romake dhe ajo ortodokse, jo vetëm që ruajtën organet juridike e institucionale romake, përmes organizimit të shteteve të reja të popullsive barbare që u formuan me shkatërrimin e Perandorisë Romake, por kisha me institucionet e veta dhe aparatin që krijoi (është fjala për skriptoriumet-mjedise ku kopjoheshin e rishkruheshin librat e trashëguara nga antikiteti) u bë transmetuese e ideologjisë kristiane dhe e trashëgimisë letrare e historike të kohës greke e romake.

Gjatë antikitetit të vonë kur dyndjet e barbarëve u bënë një rrezik për Perandorinë Romake dhe të për gjithë qytetërimin antik, njohja zyrtare e krishtërimit dhe konsolidimi i tij me institucionet kishtare, u bë një faktor i rëndësishëm i qëndresës së popullsisë vendase ndaj popujve barbarë, jo vetëm nga niveli i lartë kulturor, nga gjuha e shkruar por edhe nga besimi i ri i së ardhmes.

Për të ndriçuar rëndësinë dhe rolin që luajti kristianizmi në trojet shqitpare gjatë antikitetit të vonë dhe mesjetës së hershme na vijnë në ndihmë dëshmitë arkeologjike, siç janë 50 kishat paleokristiane të zbuluara në tërë territorin e Shqipërisë.

Si rrjedhojë e drejtpërdrejtë e përhapjes së fesë së krishtere në trevat ilire fillojnë ndërtimet e hershme të kultit kristjan që në shek. IV, si në provincën e Prevalit, me qendër Shkodrën, në provincën e Epirit të Ri me qendër Dyrrahun dhe në provincën e Epirit të Vjetër me qendër Nikopojën. Nga burimet historike kishtare dhe listat administrative të kohës provohet se në vendin tonë kanë qenë këto peshkopata: Skodra, Lisus, Dyrrahu, Skampini, Apolonia, Aulona, Bylisi, Amantia, Buthroti, Foinike, Anhiasmi (Saranda), Adrianopolis

(Teqe e Melanit-Gjirokastër). Siç shihet në shtrirjen e tyre gjeografike ato mbulojnë të gjithë territorin e vendit dhe nuk janë vendosur vetëm në qendrat kryesore po edhe në brendësi të vendit.

Edhe për periudhën e hershme mesjetare u ruajt organizimi i vjetër kishtar, i trashëguar nga antikiteti i vonë. Për mëse dy shekuj (IV-V e.sonë) nuk vërehen ndërtime të reja, por ruhen godinat paleokristiane, duke u përshtatur dhe meremetuar, sipas mundësive të kohës. Gjysma e dytë e shek. V e.sonë e veçanërisht shek. VI karakterizohen nga një zhvillim i vrullshëm, nga ndërtime bazilikash të reja, me përmasa të mëdha, me elemente dekorative të pasura dhe me dysheme të shtruara me mozaik cilësor. Të tilla janë bazilika e Arapajt (Durrës), e Linit (Pogradec), 7 bazilika në Bylis, bazilika në Ballsh, në Sarandë, në Tepe (Elbasan), në Zaradishtë (Korçë), në Antigone (Gjirokastër), në Mesaplik (Vlorë), etj. Këto monumente të kultit të hershëm bizantin janë dëshmi e një zhvillimi të vrullshëm ekonomik, një rilindje e kulturës dhe e artit, të cilat ishin njëkohësisht rezultat i fuqizimit dhe konsolidimit të krishtërimit. Në këtë kontekst historik duket qartë roli i rëndësishëm që ka luajtur krishtërimi në forcimin e një uniteti të ri shpirtëror në tërë territorin e provincës së Ilirikut.



Kuptimi historik i ndryshimeve kulturore nga antikiteti i vonë në mesjetën e hershme

Në burimet e shkruara, për herë të fundit ilirët do të përmenden në historinë e krishterë në Euagrit (Euagr II, 18), kur bëhet fjalë për luftën e Bizantit kundër avarëve në vitin 584; kurse kronistët bizantinë të shek.XI e.sonë e më pas do të përdorin emrin Albanoi, Arbanitoi.

Dy të dhënat e mësipërme historike, shumë të shkëputura nga njera tjetra, dy emërtime të të njëjtës popullsi në një hapësirë kohore prej katër shekujsh, dëshmojnë se duhet të kërkohet ndihma dhe mbështetja në të dhënat e arkeologjisë, të gjuhësisë e të antropologjisë për të spjeguar këtë kalim të madh nga ILIRËT tek ARBËRIT.

Problemi i parë që shtrohet, e natyrisht kërkon përgjigje, është ai i rolit që luajti komponenti romak në formimin e kulturës së hershme mesjetare shqiptare ose, i thënë ndryshe, problemi i romanizimit të Ilirisë. Disa nga dëshmitë arkeologjike që i shfrytëzojnë studiuesit shqiptarë kur shqyrtojnë këtë problem janë të dhënat e përftuara nga varrezat e kohës romake, nga të cilat rezulton se në territorin e Ilirisë së Jugut, në varret e qyteteve, njëkohësisht edhe në kolonitë e Dyrrahut e Buthrotit është përdorur riti i varrimit me djegie. Në zonat e tjera bregdetare apo të brendëshme vazhdon të përdoret riti me vendosje kufome, në varre që kanë formën e një arke, apo që janë ndërtuar me tjegulla të vendosura në formë çatie. Këto fakte flasin jo për romanizim në kultin e varrimit, por për vazhdimësi të një tradite të mëparëshme.

Efekti ndikues i kulturës romake ndaj asaj vendase duket edhe në fushën e kulteve, në fushën e artit, të skulpturës dhe në veshjet. Duke shqyrtuar më në detaje marrëdhëniet e elementeve të kulturës romane me atë vendase, studiuesit janë ndalur edhe në monumentet funerale (gurë varresh me reliev e me mbishkrime) të cilat janë gjetur me shumicë në Iliri. Ajo që i karakterizon këto monumente funerale të antikitetit të vonë është veshja ilire që kanë figurat e skalitura, të cilat ruajnë elemente të artit helenistik, të harmonizuara me stilin vendas. Kështu fjala vjen, elementin më karakteristik të veshjes e japin një numër i madh relievesh mortore, në të cilat zotëron veshja tradicionale ilire, me një thjeshtëzim të prerjeve në veshjet e grave dhe me mbizotërimin e dalmatikës në veshjet e burrave (Gjergji,A. 1969, 153-161).

Një fushë ku kultura romake la gjurmë të fuqishme në Iliri ishte ajo e kulteve, duke i unifikuar hyjnitë me ato të panteonit romak. Kjo u shpreh në radhë të parë në veshjen e jashtme të perëndive vendase, duke u dhënë atyre atribute romake (interpretatio romana). Kultet që gjetën romakët në Ilirinë e Jugut i ndryshuan, fjala vjen, hyun kryesor të fisit ilir të parthinëve, të cilin e identifikuan me Jupiterin, por me gjithë atë ai do të quhej Jupiter Parthinus. Kështu u veprua edhe me hyjneshën tjetër vendase të cilën e cilësuan Diana Candavensis. Për t’u shënuar është edhe vazhdimi i kultit të lashtë të nymfave, i cili në antikitet kishte si qendër trevën e bylinëve (rreth qytetit Bylis) ndaj quhej Nymfaioni i bylinëve. Në fushën e kulteve vihet re edhe një forcim i besimeve të vjetra, veçanërisht i atyre që lidheshin me tokën (Hermesi), me ujin (Redoni), me luftën (Bindi), me blegtorinë (Diana) etj. Mund të veçonim hyun e pjellorisë, i cili është ruajtur me paraqitjen ikonografike tradicionale dhe si i tillë është identifikuar vetëm në Ilirinë Jugperëndimore.

I parë në tërësi, vendi i rëndësishëm që vazhduan të kenë këto perëndi në jetën e përditëshme të banorëve vendas, kufizoi mjaft futjen e perëndive të tjera. Ky është një tregues i fuqishëm i qëndresës së vendasve ndaj panteonit romak dhe rrjedhimisht ndaj romanizimit në tërësi.

Argumente të fortë që dëshmojnë kundër romanizimit, janë të dhënat që vijnë nga mbishkrimet latine (të cilat i kemi parashtruar në sythin për gjuhën) që provojnë se popullsia vendase nuk u zhduk as u asimilua.

Tërësia e këtyre të dhënave arkeologjike e linguistike i ka çuar studiuesit shqiptarë në përfundimin se gjatë pushtimit të Ilirisë nga Roma, ilirët ruajtën elemente të shumtë të kulturës materiale e shpirtërore të tyre dhe për pasojë u ruajt dhe elementi etnik vendas. Ky përfundim përputhet me mendimin e studiuesit të njohur të historisë së Romës, Th.Momsen, i cili që në gjysmën e dytë të shek. XIX: “Nga të tilla rrethana u bë e mundur që kombësia ilire t’i qëndrojë romanizimit më mirë në sinorin e guvernatorisë maqedone (ku hynte territori i sotëm i Shqipërisë, M.K), sesa në atë të Dalmatisë; në atë rron kombësia-ilire dhe sot e kësaj dite edhe në kohën perandorake, me përjashtim të Apolonisë greke dhe të kolonisë romake të Dyrrakiumit, krahas dy gjuhëve të perandorisë, në tokat e brendëshme populli duhet të ketë folur ilirishten.” (Mommsen,Th. 1938, 190-191).

E parë në tërësinë e ndryshimeve, e shbërjes e bërjes, koha e antikitetit të vonë ka qenë një periudhë vendimtare në historinë e ilirëve të jugut, koha kur u krye procesi konvergues i kulturës materiale e shpirtërore, kur mori impulset e para procesi tjetër, procesit i formimit të shqiptarëve të hershëm – arbërve.
Leka
Leka
Moderator
 Moderator

Male
Number of posts : 334
Registration date : 2009-01-27
Points : 64
Reputation : 20

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty Parailiret - Iliret - Arberit _M.Korkuti

Post  Leka Sun Feb 01, 2009 3:39 pm

Marrëdhëniet e kulturës arbërore me atë avaro-sllave

Gjatë mesjetës së hershme në Ballkan dynden dhe gradualisht vendosen sllavët; si rrjedhim harta etnike e gadishullit pësoi ndryshime të ndjeshme. Dyndjet e sllavëve nuk u zhvilluan njëlloj edhe me të njëjtin intensitet në të gjithë trevën e Ballkanit. Krahinat lindore, si Thrakia e ato veriore u invaduan më shumë; gjithashtu lugina e lumejve Morava e Vardar ishin rrugët kryesore nëpër të cilat kaluan sllavët dhe avarët, që synonin të pushtonin Thesalonikun e më në lindje dhe Konstandinopojën. Kurse krahinat perëndimore mbetën jashtë valës së madhe të dyndjes avaro-sllave, po ato nuk u shpëtuan grupeve të vogla kalimtare të kësaj dyndjeje. Nga burimet e shkruara ka një njoftim nga Prokopi i Cezarisë që flet për një sulm të sllavëve në Ilirik, të cilët arritën deri në Dyrrakium; nga një njoftim i Eugrit mësojmë për praninë e avarëve në periferi të Dyrrahiumit; ndërsa papa Grigori i Madh flet për pushtimin dhe rrënimin, nga barbarët, të qytetit Rizon (Mal i Zi) e të Lezhës në vitin 591-592. Një njoftim tjetër bën fjalë për grupe sllavësh, të cilët pushtuan edhe krahinën e Shkodrës. Nga kronikat greke të shek. IX e.sonë mësojmë se hordhi avaro-sllave, gjatë invazionit të tyre në vitin 587 për në jug, kishin pushtuar Greqinë, Thesalinë dhe Epirin e Vjetër. Më 614-616 një valë e dytë avaro-sllave pushtoi Epirin dhe Selanikun ku ishte strehuar një pjesë e popullsisë që kishte ikur nga Panonia, Dakia e Dardania, si edhe nga qytetet Naisa e Serdika, të shkatërruara këto nga barbarët.

Nga këto burime, natyrisht jo të plota, bie në sy fakti se nuk flitet për banorë të ikur nga provincat perëndimore, nuk flitet as edhe për emra fisesh sllave të vendosura në këto treva. Po nga këto burime bizantine kemi njoftime e të dhëna, për emrat e një tog fisesh sllave të cilat u vendosën në Thraki, në Maqedoni si edhe në provinca të tjera lindore.

Po të krahasoheshin këto dëshmi të burimeve historike me të dhënat e mëvonshme për pushtimet bullgare të viteve 851-1018, të cilat përfshinë Shqipërinë Jugore dhe arritën deri në Durrës dhe më në veri edhe në shtetin e Zetës (në veri të krahinës së Shkodrës), situata paraqitet krejt ndryshe. Kjo valë e dytë e pushtuesve sllavë ishte me pasoja, mbasi ata u ngulën në pjesën më të madhe të territoreve të pushtuara. Për këtë flasin shumë toponime sllave që ndeshen në të gjithë territorin e vendit tonë.

Të dhënat shumë të pakta nga burimet e shkruara i plotësojnë në shumë anë burimet materiale arkeologjike të kulturës arbërore, të cilat i kemi bërë të njohura në fillimet e kësaj parashtrese për kulturën e Komanit. Ato dëshmojnë për unitetin e kulturës arbërore të zbuluar në tërë territorin e vendit tonë, për karakterin autokton të saj, rrjedhimisht për origjinën ilire të banorëve të këtyre trevave.

Në parashtresën që kemi bërë për shtrirjen më lart për shtrirjen gjeografike të kulturës arbërore provuam se ajo nuk ka qenë një kulturë që u zhvillua vetëm në një zonë të mbyllur malore, por shumë më gjërë. Rrjedhimisht, bie poshtë pikëpamja e disa studiuesve që pranojnë si hapësirë jetësore të stërgjyshërve të shqiptarëve vetëm krahinat e Matit. Sa i pambështetur është arkeologjikisht ky mendim, mjafton të kujtojmë se prania e varrezave të mëdha të kulturës së Komanit pranë kështjellave të Krujës, të Lezhës, të Shurdhahut, të cilat gjatë mesjetës do të bëhen qendra të rëndësishme qytetare shqiptare.

Burimi që kemi nga Hierokli (Hieroclis Synecdemus, 651, 652, 653), tregon se në shek. VI e.sonë, në të trija provincat ku shtrihet territori i sotëm i Shqipërisë, numëroheshin 20 qytete, të cilat gjendeshin kryesisht në ultësirën bregdetare dhe pranë rrugëve kryesore. Kjo tablo mbetet pak a shumë edhe në mesjetën e hershme. Në qytetet Skodra, Lis, Dyrrahium, Aulona, Kanina, Chimera (Himara), Sopot (Borsh), Onkiazëm (Saranda), Buthrot, jeta ka vazhduar edhe gjatë mesjetës. Popullsia vendase ruajti edhe emrat e lashtë të tyre dhe sipas gjuhëtarëve, ruajtja e emrave me ndryshimet fonetike që pësuan ata në bazë të ligjësisë së zhvillimit historik të gjuhës shqipe përbën një provë më shumë në favor të vijimësisë së banimit nga e njëjta popullsi.

Gërmimet arkeologjike në disa nga këto qytete dhe qendra të fortifikuara, si në Pogradec, Berat, Kaninë, Butrint, etj., kanë dhënë një material arkeologjik dhe depozitime të shtresave kulturore nëpërmjet të cilave ndiqet mjaft mirë vazhdimësia e banimit. Kultura e këtyre qendrave ka tipare të njëjta për periudhën e shek. VII-XI dhe bashkë me qendrat e tjera të vendit si Kruja, Lezha, Danja, Sarda, Ulqini, Tivari, Prizreni, etj. ato u bënë bazë e zhvillimit të ekonomisë mesjetare. Në shek. XI disa prej tyre marrin formën e qyteteve tipike mesjetare, duke u bërë edhe qendra të zotërimeve feudale. Pikërisht në këto qendra, në shekujt që vijnë, XI-XIV, ndeshim popullsinë e formuar arbëreshe.

Këto dëshmi arkeologjike tregojnë se procesi i formimit të popullsisë arbërore nuk ishte një proces i mbyllur, i zhvilluar mbi bazën e elementeve konservatorë e në një mjedis të izoluar malor, por përkundrazi procesi i formimit të shqiptarëve të hershëm – arbërve, u krye në një hapësirë të gjërë që përfshinte pothuajse gjithë territorin ku u zhvillua kultura e Ilirisë së Jugut, duke patur në bazë një traditë të gjatë shumë shekullore.



Varianti jugor i kulturës arbërore

Zbulimet e bëra gjatë dhjetëvjeçarëve të fundit të shek. XX, në disa varreza arbërore të mesjetës së hershme, në territorin e Shqipërisë Jugore e Juglindore hapën një horizont të ri dhe shumë më të gjërë, për t’u njohur me tiparet e kulturës arbërore, të këtyre trevave të panjohura më parë. Gjithashtu, nxjerrja në pah e kësaj kultura të re bëri të mundur krahasimin e saj me kulturën shumë të njohur të Komanit.

Të dhënat për këtë kulturë të re vijnë nga varrezat mesjetare të zbuluara në tumat e Prodanit e Rehovës (rrehti i Kolonjës), të Piskovës dhe Rapckës (rrethi i Përmetit), të Dukatit (rrethi i Vlorës), të Patosit (rrethi i Fierit) dhe nga disa varre të veçanta në rrethin e Skraparit. Lënda arkeologjike e zbuluar në këto varreza u takon dy periudhave kohore: mesjetës së hershme shek. VII-VIII dhe një periudhe më të vonë shek. IX-XI.

Ripërdorimi i tumave ilire për varrim gjatë mesjetës, arkitektura e njëjtë e varreve, riti i njëjtë i varrimit si edhe inventari shoqërues dëshmuan se kemi të bëjmë me një kulturë të formuar dhe kompakte. Në përbërjen e saj dallohen elemente kulturor që vijnë nga antikiteti i vonë dhe si të tilla dëshmojnë për vijimësinë kulturore dhe etnike të bartësve të saj. Po përmbajtjen themelore e përbëjnë elementet e reja që u formuan në kushtet historike të mesjetës së hershme. Këto tipare të kulturës erdhën duke u zhvilluar në mënyrë të shkallë-shkallëshme, duke u pasuruar edhe me elemente të kulturës bizantine, të kulturës më të zhvilluar të kohës. Duke krahasuar këta tregues të variantit jugor të kulturës së mesjetës së hershme me kulturën arbërore të Komanit vihen re ndryshime të pjesëshme që janë shprehje e veçorive lokale të kristalizimit të saj. Po të rëndësishme janë edhe përfundimet historike që nxirren nga interpretimi i kulturës të këtij varianti jugor. Të dy këto variante apo grupe kulturore, - shkruan N.Bodinaku, -janë pjesë përbërëse të një kulture të vetme me veçori krahinore dhe bartësit e tyre janë shqiptarët e hershëm – arbërit (Bodinaku,N. 247).



*



Në përfundim të shtjellimit që u bëmë problemeve etnogjenetike të popullit shqiptar, e quajmë të nevojshme dhe me vlera praktike të paraqesim në formë të përmbledhur, në formën e një tabele kronologjike, shtrirjen kohore të përdorimit të emrave parailirë, ilirë, arbër e shqiptar. Në hartimin e kësaj pasqyre kemi patur parasysh përfundimet e arritura nga shumë studiues që janë marrë me interpretimin e këtyre etnikoneve.

Emri kombëtar mesjetar arbër e Arbëri (Albani) është trashëguar nga onomastika ilire. Burimet historike, sidomos veprat e autorëve antikë që kanë arritur deri në ditët tona, japin emra vendesh, personash e popullsish të formuar me rrënjën arb (alb) dhe që hasen kryesisht në territorin e Ilirisë së Jugut dhe të Ilirisë Qendrore: arbaios – për arbër, mbishkrim i shek. III p. e. sonë gjetur në Finiq; qyteti Arbon, përmendet nga historiani antik Polibi, shek. II p. e. sonë; qyteti Albanopoli si dhe albanët, hasen në veprat e Ptolemeut, shek. II e. sonë; popullsia me emrin abroi dhe qyteti Arbon, me banorët e tij arbonios e arbonites përmenden nga Stefan Bizantini, shek. VI e. sonë.

Nga këto të dhëna, qoftë edhe të fragmentuara, thënia e Ptolemeut se në shpinë të Dyrrahut banonte një fis ilir me emrin arbër, albanoi (Ptoleme 12, 2) përbën bazën e përhapjes së përdorimit të dy emërtimeve njëkohësisht. Në burimet e shkruara latine përdorej etnikoni alvanoi, kurse në gjuhën e folur të vendasve u ruajt në trajtën arbanoi. Gjatë shek. VII – VIII të e. sonë, me lulëzimin e kulturës së hershme mesjetare shqiptare dhe më vonë, popullsia vendase u bë gjithnjë e më e rëndësishme. Ajo ruajti emrin e lashtë të cilin ia dha gjithë krahinës Arbanon, Arbëri. Ky emër i një territori të kufizuar, përafërsisht i viseve midis Durrësit, Ohrit e Dibrës, treva që kishin të njëjtat karakteristika me banorët e arbanonit, duke përfshirë këtu Prevalinë, Epirin e Ri, Epirin e Vjetër dhe Dardaninë. Duke u nisur nga një territor i ngushtë, emri arbër dhe Arbëri erdhi duke u zgjeruar deri sa u bë i përgjithshëm. Ky përgjithësim u favorizua nga faktorë konvergues, ekonomik, kulturor, gjuhësor dhe etnik, të cilët ishin të njëjtë për tërë popullsinë e provincave që përmendëm dhe që rrjedhimisht morën të njëjtin emër Arbëri. (Për spjegime më të hollësishme shih. Çabej, E., Studime etimologjike, II, III; Demiraj, Sh., 213 – 228; Xhufi, P., 7 – 21).



* * *

Tërësia e të dhënave gjuhësore e arkeologjike dhe interpretimi historik tyre të çon në konkluzionin se teza e autoktonisë së shqiptarëve lidhet drejt për drejt me burimin ilir. Shqiptarët e sotëm banojnë në një truall i cili në kohën e tejlashtë ka qenë banuar nga një popullsi paleoindoevropiane, në kohën historike (antike) ka qenë banuar nga ilirët dhe në kohën e mesjetës së hershme nga pasardhësit e tyre - arbërit.

Kjo është një sintezë e zhvillimit historik të banorëve të vendit tonë, mbështetur në studimet e gjuhëtarëve, të historianëve, të arkeologëve antropologëve, etj. Por është edhe një e vërtetë tjetër: fakti që populli shqiptar gjendet në këto troje,duke ruajtur brez pas brezi, në shekuj, gjuhën dhe kulturën e tij, dëshmon qënien e tij si një

popull i lashtë. Ai ka dhënë e ka marrë me popujt e kulturat fqinje, por përherë ruajti identitetin e tij.



Pasqyrë kronologjike e përdorimit të emrave

Parailirë-ilirë-arbër-shqiptarë





Parailirë (Pellazgë?) -Koha e bakrit, mijëvjeçari i tretë dhe koha e bronzit të hershëm, mijëvjeçari i dytë - mesi i mijëvjeçarit të dytë p.e.sonë.



Paleolirë -Koha e bronzit të vonë, shek. XIV-XI p.e.sonë.



Ilirë -Koha e hekurit, shek.XI-V p.e.sonë. Periudha e qytet-shtetit ilir, shek. V-II p.e.sonë, periudha e pushtimit romak, shek.II p.e.sonë -III e.sonë. Koha e antikitetit të vonë, shek. IV-VI e.sonë.



Arbër -Koha e mesjetës së hershme, shek. VII - XIII.



Shqiptarë -Koha e mesjetës së mesme e vazhdim.
Leka
Leka
Moderator
 Moderator

Male
Number of posts : 334
Registration date : 2009-01-27
Points : 64
Reputation : 20

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty Parailiret - Iliret - Arberit _M.Korkuti

Post  Leka Sun Feb 01, 2009 3:39 pm

BIBLIOGRAFIA





Anamali, S., Lidhjet e kulturës së hershme mesjetare shqiptare me kulturat fqinje, “Studime historike”, 1965, 2.

Anamali, S., Mbi kulturën e hershme shqiptare, “Ilirët dhe gjeneza e shqiptarëve”, Tiranë, 1969, fq. 185 – 201, “Studime historike”, 1969, 2.

Anamali, S., Nga ilirët tek arbërit, “Iliria”, V, 1976

Anamali, S., Nga ilirët tek arbërit, “Studime historike”, 1973, 3.

Anamali, S., Problemi i kulturës së hershme mesjetare shqiptare në dritën e zbulimeve të reja arkeologjike, “Studime historike”, 1967, 2.

Anamali, S., Problemi ilir dhe i gjenezës së shqiptarëve në dritën e kërkimeve arkeologjike shqiptare, “Ilirët dhe gjeneza e shqiptarëve”, Tiranë , 1969.

Anamali, S., Vazhdimësia e kulturës ilire në kulturën e hershme mesjetare shqiptare, “Konferenca e Parë e Studimeve Albanologjike”, Tiranë, 1965.

Anamali, S., Korkuti,M Ilirët dhe gjeneza e shqiptarëve në dritën e kërkimeve arkeologjike shqiptare, “Ilirët dhe gjeneza e shqiptarëve”, Tiranë, 1969.

Barić, H.Albanorumänische Studien I, 1919.

Benac, A., O identifikaciji iliriskog etnosa, “Godisnjak” XI, Center za balkanoloska ispitivanja, Sarajevo, 1973.

Benac, A., Prediliri, protoiliri i prailiri, “Simpozijum”, Sarajevo, 1964.

Bodinaku, N., Kultura e varrezës së hershme mesjetare shqiptare në luginën e sipërme të Vjosës të Përmetit, “Iliria”, 1983, 1.

Bonfante, G., Gli elementi illirici nella mitologia greca, “Archivo glottologica Italiano”, Firenze, 1968, LIII, f. 102- 103.

Buda, A., Ilirët e Jugut si problem i historiografisë, “Kuvendi I i Studimeve Ilire”, Tiranë, 1974, vëll. 1.

Budimir, M., Iliri i prailiri, “Vjesnik”, 1950 – 51, LIII, Split, 1952.

Budimir, M., Ilirski problem i leksicka grupa teuta. “Vjesnik za arheologiju i historiju dalmatimsku”, LV, 1953.

Bulle, H., Ausgrabungen bei Aphiona auf Korfu, “Mitheilungen Deutschen Arch. Inst.”, Athenische Abteileng 59, 1934.

Caratelli, G. P.Prime fasi della colonizzazione greca in Italia, “Atti del I Convegno di Studi sulla Magna Grecia”, 1961.

Ceka, H., Të cilës kohë janë varret e Komanit, “Buletini i Institutit të Shkencave”, 1949, 2.

Ceka,N.,Vështrim mbi zhvillimin e jetës qytetare tek ilirët e jugut, “Iliria”,1985,2.

Çabej, E., Mbishktime unazash të Shqipërisë Veriore, “Buletin i shkencave shoqërore”, 1957, 2.

Çabej, E.,Hyrje në historinë e gjuhës shqipe, Tiranë 1960.

Çabej, E.,Ilirishtja e shqipja, “Ilirët dhe gjeneza e shqiptarëve”, Tiranë, 1969.

Çabej, E.Problemi i vendit të formimit të gjuhës shqipe, “Kuvendi I i Studimeve Ilire”, Tiranë, 1974, II

Degrand, A., Souvenirs de la Haute Albanie, Paris, 1901.

Demiraj, Sh.,Gjuha shqipe dhe historia e saj, Tiranë 1988.

Demiri, Sh., Arkeologjia dhe autoktoniteti i Illyro-shqiptarëve, “Illyria” 1935, nr. 36; 1936, nr. 37.

Doda, N., Varreza arbërore e Prosekut (Mirditë), “Iliria”, 1989, 1.

Domi, M., Prapashtesa ilire dhe shqipe, përkime e paralelizma, “Kuvendi I i Studimeve Ilire”, Tiranë, 1974, II.

Domi, M.,Diskutim për referatin e E. Çabejt “Ilirishtja dhe shqipja”, “Ilirët dhe gjeneza e shqiptarëve”, Tiranë 1969.

Dhima, A., Antropologjia etnike dhe problemi i origjinës së popullit tonë, “Shkenca dhe jeta”, 5, 1976.

Dhima, A., Materiale skeletike nga tuma e Piskovës (Përmet), “Iliria” 1, 1981.

Euagri Historia ecclesiastica.

Fresher, K., Les albanais et byzance aux Vie – Xie siècles, “Oi alvanoi sto mesaiona”, Athina, 1998.

Garasanin, M., Ilirët dhe prejardhja e tyre, “Përparimi”, Prishtinë 1, 1955.

Gavela, B., O arhaeloskom identifikovanju iliriskog etnosa, “Materjali VIII Simp. Praistor, sek. arh. društ, Jugoslavija”, Beograd, 1971.

Gavela, B., O iliriskom substratu na Balkanu, “Godišnjak”, Sarajevo III, 1965.

Gavela, B., Sur les premiers Illyres dans le domaine Balkano – Danubien, “Bericht über don V Inter. Kong. F. V”; Frühg, Hamburg, 1961.

Georgiev, V. I.Ilirët dhe fqinjët e tyre, “Kuvendi I i Stuimeve Ilire”, Tiranë, 1974, I

Gjergji, A., Elemente të përbashkëta të veshjes së viseve të ndryshme ilire dhe vazhdimësia e tyre në veshjet tona popullore, “Ilirët dhe gjeneza e shqiptarëve”, Tiranë 1969.

Gjinari, J.,Mbi vazhdimësinë e ilirishtes në gjuhën shqipe, “Ilirët dhe gjeneza e shqiptarëve”, Tiranë, 1969.

Hahn, J. G., Albabesiche Studien, Jena 1854, vëll. I.

Hehn, F.,Vorgeschichtliche Welt, “F. G. Cotta’ sche Buchhandlung”, Nachf., Stuttgart, 1962.

Herodoti Historiae

Hieroclis Synecdemus, Teubner, Leipzig 1893.

Historia e popullit shqiptar, Tiranë 2002, vëll. I.

Historia e Shqipërisë, Tiranë 1959, vëll. I.

Ilirët dhe Iliria tek autorët antik, Tiranë, 2002.

Islami, S., Ceka, H. Zbulime të kulturës ilire në luginën e

Prendi,F., Anamali,S., Matit, “Buletini i shkencave shoqërore” 1, 1955.

Islami, S., Ceka, H., Të dhëna të reja mbi lashtësinë ilire në territorin e Shqipërisë, “Konferenca I e Studimeve Albanologjike”, Tiranë 1965.

Istoria Bollgarii, Moskva, 1954, vëll. 1.

Jokli, N., Reallexikon der Vorgeschiechte I, 1924.

Kanaculi, Dh., Maqedonia perëndimore gjatë kohëve të lashta (leksion), Selanik, 1958.

Katičić, R., Antroponime ilire dhe problemi i etnogjenezës së shqiptarëve, “Kuvendi I i Studimeve Ilire”, Tiranë, 1974, I.

Konda, S., Shqiptarët dhe problemi pellzagjik, Tiranë, 1964.

Korkuti, M., Mbi disa probleme lidhur me etnogjenezën e ilirëve, “Iliria”, 1982, 1

Korkuti, M., Neolitikum und Chalkolithikum in Albanien, Mainz, 1995.

Korkuti, M., Probleme otno-kulturore të epokës së eneolitit në Shqipëri, “Iliria” 15/2, 1985, 43 – 82.

Korkuti, M., Rreth formimit të etnosit ilir. “Kuvendi I i Studimeve Ilire”, Tiranë 1974, vëll. I.

Korkuti. M, Andrea, Zh. Stacioni i neolitit të mesëm në Cakran të Fierit, “Iliria” 3, 1974, 45 – 101.

Kossina, E., Manus, 4, 1912.

Krahe, H., Sprache und Varzeit, Heidelberg, 1954.

Kretschmer, P., Ditunija gjuhore indogjermane, Tiranë

Kretschmer, P., Festlsft Lampros, Athen, 1935.

Lochner – Hüttenbach, Die Palasger, Wien 1960.

Maiani, Z., La fin du “mystère” étrusque, Paris, 1970.

Mansaku, S.,Autoktonia e shqiptarëve në dritën e të dhënave të toponimisë së lashtë, “Studime filollogjike”, 1982, 3.

Mayer, A., Die Sprache der alten Illyrier, Bvidw I, Wine 1957.

Mommsen, Th., Das Weltresch der Caesaren, Wien – Leipzig, 1938 (ribotim)

Nilcken, U., Griechische Geschichte, München, 1960.

Ognenova, Lj., “Iliriiskijat” nadpis at severna Albanija, “Isledovanija veçest na akad. D. Deçev”, Sofia, 1958.

Patch, C., Thrakischen Spuren an der Adria, “Jahreshefte Des österreicheschen Archäologischen Institutes in Wine X”, Wine 1907.

Pittioni, R., Die Urnen ferdelkultur und ilire Bedentung für die Europäische Geschichte, “Celtische Philologie” XX, XXI, 1, Urgeschichte des osterr, Raumes Wine 1954.

Prendi, F., La civilation préhistorique de Maliq, “Studia Albanica” 3/1, 1966.

Prendi, F., Neoliti dhe eneoliti në Shqipëri, “Iliria” 6, 1976.

Prendi, F., Vështrim mbi kulturat neolitike dhe të epokës së bronzit në Shqipëri, “Studime historike”, 4, 1979.

Prendi, F., Aliu, S., Vendbanimi neolitik në fshatin Kamnik të rrethit të Kolonjës, “Iliria” 1, 1971.

Prendi, F., Diskutim rreth kumtesës së S. Islamit e H. Cekës: Të dhëna të reja mbi lashtësinë ilire në Shqipëri, “Konferenca I e Studimeve Albanologjike”, Tiranë, 1965.

Prendi, F., Tumat në fushën e fshatit Vajzë, “Buletin për shkencat shoqërore”, 1957, 2.

Ptolemeu Geographia, III.

Ptolemeu Geographia, V.

Reche, O., Illyrier, Anthropologie, ne Eberts Reablexicion, III, nr. 18, 6, 1926.

Reinach, S., Une nécropole en Albanie, “L’Antropologie”, Paris 1901.

Russu, J. I., Iliri, Bucuresti, 1969.

Schütt, C.,Untersuchungen zur Geschichte der alten Illyrier, Breslau, 1910.

Schramm,G.,Anfange Des Albanischen Christentums, Freiburg 1994.

Vinski, Z.,Nausnice zvjezdolikog tipa u arheoloskom muzeja u Zagrebus posebnom obzirom na nosioce srebnog nakita Cadovica, “Starohrvatskoj Prosvati” III, ser. II, 1952.

Weigand, G.,Balkanarchiv III, 1927.

Xhufi, P., Vëzhgime mbi emrin Shqipëri dhe shqiptar në mesjetë, “Studime Historike”, Tiranë, 2001, 2 – 4.





ILUSTRIMET



1. Përhapja e fiseve ilire në mijëvjeçarin e parë p.e.sonë.

2. Territori i Ilirisë në shek. I – III të e. sonë.

3. Vendbanime dhe nekropole prehistorike të gërmuara.

4. Qytete dhe qyteza të kohës antike.

5. Kështjella dhe vendbanime të antikitetit të vonë.

6. Qyteza, kala dhe varreza të mesjetës së hershme.

7. Vendbanimi neolitik i Kolshit.

8. Vendbanimi neolitik i Dunavecit.

9. Vendbanimi palafit i Maliqit.

10. Vendbanimi shpellor i Nezirit.

11. Podgorie. Enë e pikturuar e neolitit të hershëm.

12. Dunavec. Riton, enë kulti e neolitit të mesëm.

13. Maliq. Enë me shkëlqim të zi e periudhës eneolitike.

14. Maliq. Enë e zbukuruar me kanelyra e periudhës eneolitike.

15. Kamnik. Enë antropomorfe e pikturuar e neolitit të vonë.

16. Kamnik. Enë e pikturuar e neolitit të vonë.

17. Podgorie. Figurë balte antropomorfe e neolitit të mesëm.

18. Dunavec. Figurë balte antropomorfe e neolitit të mesëm.

19. Dunavec. Figurë balte antropomorfe e neolitit të mesëm

20. Shtoj. Figurë balte në formë violine e bronzit të hershëm

21. Maliq. Rrotulla dhe pintadera balte të periudhës eneolitike.

22. Maliq. Sopata guri të latuara të periudhës eneolitike.

23. Shpata dhe thikë bronzi, të importuara nga Mikena të periudhës së bornzit të vonë.

24. Shtoj. Enë dyvegjake me incizim e bronzit të hershëm.

25. Torovicë (Lezhë). Depo me sopata bronzi të shek. XI – X p.e.sonë.

26. Tren. Pamje e shkëmbit me pikturën e Trenit.

27. Tren. Piktura shkëmbore e Trenit e fillimit të kohës së hekurit.

28. Kuç i Zi. Varëse bronzi antropomorfe e shek. VI p.e. sonë.

29. Kënetë. Pamje e një tume pas gërmimit.

30. Barç. Enë dyvegjake e pikturuar, shek X, p.e.sonë.

31. Barç. Enë me katër vegje, e pikturuar, shek. X – IX p.e.sonë.

32. Pazhok. Enë me dy vegje, me kanelyra, shek. XII p.e.sonë.

33. Barç. Enë me një vegje të lartë, me incizim, shek XI – X p.e.sonë.

34. Piskovë. Enë njëvegjake me grykë oblike, shek. XI – X p.e.sonë.

35. Barç. Enë e pikturuar, e importuar, shek X – IX p.e.sonë.

36. Apoloni. Pamje e qendrës së qytetit.

37. Bylis. Pamje e teatrit antik.

38. Antigone. Pamje e një banese monumentale.

39. Lisi. Pamje e mureve rrethuese dhe e qytetit të poshtëm.

40. Zgërthesh (Albanopoli). Pamje e murit rrethues me kulla.

41. Bylis. Pamje e shëtitores dhe e një porte në murin rrethues.

42. Amantie. Pamje e stadiumit, shek. III p.e.sonë.

43. Selca e Poshtme. Pamje e varrit monumental.

44. Bylis. Pamje e bazilikës C.

45. Berat. Pamje e një porte mesjetare.

46. Koman. Pamje e varrezës pas gërmimit.

47. Tiranë (muze). Gure varri, në reliev, dy farkëtarë, shek. III – IV e.sonë.

48. Koman. Unaza bronzi me mbishkrim.

49. Lin. Pamje e bazilikës dhe e mozaikëve, shek. VI e. sonë.

50. Krujë. Fibula bronzi me këmbë të përthyer, shek. VII – VIII e.sonë.

51. Arapaj. Fragment mozaiku, shek. V – VII e.sonë.

52. Durrës. Mozaiku mural në kapelën e amfiteatrit, shek. VI – IX e.sonë.

53. Rapckë. Pamje e tumës pas gërmimit.

54. Krujë. Enë balte, shek. VII – VIII e.sonë.

55. Krujë. Enë balte me pikturim, shek. VII – VIII e.sonë.

56. Rapckë. Kanë balte me pikturim, shek. VII – VIII e.sonë.

57. Piskovë. Kotruve balte me pikturim, shek. VII – VIII e.sonë.

58. Pema e gjuhëve indoevropiane.
Leka
Leka
Moderator
 Moderator

Male
Number of posts : 334
Registration date : 2009-01-27
Points : 64
Reputation : 20

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty Re: Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe

Post  zojs Sat Feb 28, 2009 9:44 pm

Dimali, qyteti ilir nga ku romakët morën veshjet !



Dimali ka qenë një nga qytetet me te fortifikuara te Ilirese Jugore,dhe ka luajtur një rol te rëndësishëm ne luftërat iliro-romake.Ne vitin 219 para Krishtit, Demeter Fari Mbreti i Ardianeve,qe me pare kishte qenë komandant i ushtrise se Mbretereshes Teuta,kishte vendosur një garnizon me Dimalin,e konsidiruar si qytet qe smerrte dot dora e armikut.Dalmatika ilire u përdorsi veshje në rrethet më
të larta romake. Pastaj,iu ndërrua stofi, forma e stolia, u bë veshje zyrtare dhe ngeli si petk liturgjik në kishën katolike deri në ditët tona.

Vendbanimi antik i kalasë së Krotinës ndodhet në përëndim të
malësisë së Shpiragut në komunën Cukalat, të rrethit të Beratit. Kjo kala e ka marrë emrin nga lagjja me të njëjtin emër e fshatit Allabmres, që shtrihet në pjesën jugperndimore të kodrës. Kalaja e Krotinës ngrihet mbi një kodër të bukur, e cila fillon rrëzë faqes përëndimore të Shpiragut dhe vazhdon në krah të majtë të rrugës nacionale Berat–Fier. Nga lindja dhe jugu kalaja kufizohet nga
fshatrat Bistrovicë e Allambres dhe në anën veriore dhe përëndimore kodra zbret në një varg taracash që arrijnë deri në luginën e përroit të Cukalatit. Pozicioni gjeografik, si dhe pozita mbizotëruese e kodrës së kalasë kanë krijuar kushte të mira për një mbrojtje të fuqishme natyrore të këtij vendbanimi ilir. Sipas historisë, Dimali ka qenë një nga qytetet më të fortifikuara të Ilirisë Jugore dhe ka luajtur një rol të rëndësishëm në luftërat iliro-romake. Në vitin 219 Para Krishtit, Demeter fari, mbreti i Ardianëveçë më parë kishte qenë komandant i ushtrisë së mbretëreshës Teuta, kishte vendosur një garnizon në Dimal, i cili konsiderohej si një qytet që s’e merrte dot dora e armikut. Banorët e fshatit Krotinë
mbajnë të gjallë një gojëdhënë të ardhur deri në ditët e sotme e cila thotë: “Dimalin e krijoi përëndia ndaj nuk mund të merret nga njerëzia”. Ushtritë romake të komanduara nga Luç Emili mundën ta shtien në dorë qytetin pas një rrethimi, duke përdorur shumë mjete sulmi. Në vitin 205 Para Krishtit, Dimali figuron përsëri i rrethuar nga ushtritë romake, por kësaj radhe ai ndodhej në duar të maqedonasve. Në kushtet e paqës që iu parashtruan Filipit V-të, nga prokonsulli romak Semproni, Dimali kalonte në duar të romakëve. Një nga arsyet që Dimali lakmohej kaq shumë si prej maqedonasve, ashtu edhe prej romakëve ishin padyshim edhe fortifikimet e tij, prej të cilave sot ruhen vetëm gjurmë shumë të pakta. Ato përfaqësohen nga blloqe të veçuara guri, të punuara në forma të rregullta drejt kendëshe, që rrethonin një kodër të përbërë nga dy kreshta,
prej të cilave ajo më e larta shërbente si akropol.

Dalmatika Ilire

Etnografët mendojnë se në gjetjet e sotme të kërkimeve arkeologjike mund të njihen disa petka, të përdorura nga ilirët në Epir. Etnologët sintetizojnë të dhëna dokumentare dhe historiografike për të arritur në përfundimin se këtu është fjala për veshjet, që ilirët dhe epirotët kanë përdorur. Linja, ose “dalmatika” është një petk i gjatë e i gjërë, me rrip në ije, i punuar me fije leshi. Isidore de Seville shkruan: “Dalmatica vestis
primum in Dalmatia (Illyricum)…” Dalmatica është zbuluar në bustin e “gruas së Dimalit”, në Krotinë. Në një gur varri, të zbuluar në Drashovicë është riprodhuar një burrë, i veshur me dalmatica burrash. Ky petk ilir më pas është zbuluar edhe në tërë Ilirinë dhe në Epir. Historiani austriak, dr. C.Praschniker, i cili në vitin 1923 ka
kryer disa studime në Dimal, shton se mbi këtë dalmatika ilire hidhej krahëve një mantel me rrudha. Ky petk ilir mbahej në shpatullën e djathtë me një gjilpërë dhe mbulonte
krahun e majtë, ndërkohë që krahu i djathtë ngelte i pambuluar. “Më vonë kjo dalmatikë ilire, - vazhdon historiani vienez, - u bë modë në Itali dhe duke filluar nga koha e perandorit Commodus (180-192 të e. s.) u përdor
si veshje në rrethet më të larta romake; pastaj, iu ndërruan stofi, forma e stolia dhe u bë veshje zyrtare e ngeli si petk liturgjik në kishën katolike deri në ditët tona”.

Fustanella dhe Llapana prej Leshi

Ky petk ilir është zbuluar në monumentet e Ribic-it (Slloveni), në Glasinac (Bosnje) etj. “Vajza e Vlorës” mban gjithashtu një fustanellë për gra. Karakteri ilir i fustanellës është pranuar nga shumë specialistë në etnografi (F. Nopcsa, 1959). F. Konitza mbron iden se, “… fustanella pak kohë më parë ishte një pjesë e veshjes kremtërore të çdo njeriu prej dere të mirë si në Shqipëri të sipërme, ashtu edhe në Shqipëri të poshtme. Puna që të tilla moda veshjeje mund të gjenden dhe në vendet fqinje s’tregon tjatër gjë, veç influencës së fortë që shqiptarët kanë ushtruar në kohën e shkuar mbi kombësitë rreth e rrotull… Ky kostum u përhap mes grekëve në shekullin e katërmbëdhjetë, kur shqiptarët nën Gjin Bua Shpatën shkelën dhe pushtuan Greqinë”. Për fustanellën shqiptare shkruan dhe poeti i madh anglez, Bajroni: “Shqiptarët me veshjen e tyre, më madhështoren në botë, të përbërë prej një fustanelle të gjatë… - me pisqolla dhe jatagane
të stolisur me argjend…” Çajld Harold (Bajron). Po ashtu, Llabana është një kapuç i thjeshtë prej leshi. Busti i “gruas së Krotinës” (Dimal) jep dëshminë e parë për këtë element të veshjes ilire të sh. III-II Para Krishtit, Llabana del në reliev edhe në objekte të tjera arkeologjike,të zbuluar në Durrës dhe në Koplik. Llabanën e liburnëve e përmend edhe M. V. Martial, (cucullus liburnicus). Ky kapuç mund të gjendet dhe sot në Epir. Llabana përdoret edhe në krahina të tjera të Shqipërisë si Korça, Mirëdita etj.

Dimali i Harruar

Askush nuk të jep përgjigje se përse janë ndërprerë punimet për studime arkologjike në qytetin antik të Dimalit, i cili, sipas arkeologëve, është ndër të paktit nekropole që nuk ka mbivendosje të kulturave të tjera, duke qenë kështu dëshmi e pastër e kulturës ilire të shekujve III-II Para Erës Sonë. Pas historianit vjenez dr.Praschniker i ardhur
në Dimal gjatë Luftës së Parë Botërore, të fundit që kanë kryer studime arkeologjike në nekropulin e Dimalit kanë qenë arkologia shqiptare prof. dr. Aleksandra Mano dhe bashkëshorti i saj, Buhran Dautaj. Këta dy arkeologë zbritën në qytetin antik të Dimalit në vitin 1963-1964, përpara se të nxirrnin në dritë pjesën më të madhe të teatrit antik të Apolonisë. Ata kaluan në këtë zonë të Shpiragut, duke ecur kështu në gjurmët e historianit austriak të Luftës së Parë Botërore, C. Praschniker. Në vitin 1963, arkeologët Mano dhe Dautaj zbuluan kalanë e Krotinës, qytetin e Dimalit, i përmendur në luftërat iliroromake dhe një vit më pas zbulojnë disa mbishkrime. Zbulimi më i rëndësishëm i këtyre dy arkeologëve është ai i katër vulave të fragmentura që përmbajnë emrin e qytetit Ilir të Dimalit. Gjithashtu, zbulimi i katër tjegullave me vulë Dimalitan sipas B. Dautajt (“Zbulimi i qytetit ilir Dimal”), i ka ndihmuar këta arkeologë në lokalizimin e qytetit ilir të Dimalit. Gjatë punimeve të zhvilluara nga këta arkeologë në verën e vitit 1963, në faqen jugore të Kreshtës së Akropulit janë zbuluar mbeturinat e një portiku, monument shumë i rëndësishëm ky, prej të cilit është ruajtur vetëm një mur me nishe që formonte sfondin arkitektonik të monumentit të supozuar. Ky mur që shërbente në të njëjtën kohë edhe si mur taracimi, zgjatet në drejtimin lindje- përëndim dhe ka një gjatësi prej 29.40 m. Ai formohet nga shtatë nishe që kanë formën e një gjysmë rrethi, me përmasa 2.98 m. Midis dy krahëve të nisheve, thellësia arrin në 1.47 m. Balli i mureve midis nisheve është 0.98 m. Po sipas arkeologëve Mano dhe Dautaj, muri me nishe i Krotinës është i ngjashëm, si nga pikëpamja e teknikës së ndërtimit, ashtu edhe e kompozimit arkitektonik
me atë të portikut të njohur të Apolonisë, që daton reth shek. IV Para Krishtit, gjë që tregon se e kësaj kohe është edhe kalaja e Krotinës, në qytetin antik të Dimalit.
Zbulimet arkeologjike në kalanë e Krotinës tregojnë se në këtë qytet ka qenë e zhvilluar prodhimi i qeramikës, prodhimet artistike në gurë dhe qeramik, si dhe ato të zejtarisë, nga ku me mjaft interes paraqitet busti i një gruaje, kushtuar ndonjë yjneshe ilire. Gërmimet e
arkeologëve, prof. dr. Aleksandra Mano dhe bashkëshortit të saj, Burhan Dautaj, ishin të fundit sipërmarrje në këtë zonë ilire. Më pas, ato u ndërprenë për të mos filluar më kurrë deri në ditët e sotme. Banorët e zonës përreth nekropolit shprehen: “Çuditërisht, që nga ajo kohë në qytetin antik të Dimalit nuk ka shkelur më këmbë arkeologu dhe më e keqja qëndron në faktin se kjo zonë nuk është as e ruajtur dhe as e konservuar për studime të ardhshme arkeologjike.”


Pergatiti Arian Kaja Gazeta Tema-17-08-2007
zojs
zojs
No rank
No rank

Male
Number of posts : 157
Registration date : 2009-01-27
Points : 16
Reputation : 16

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty Re: Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe

Post  zojs Sat Feb 28, 2009 9:54 pm

Muzeu Benaki dhe temat shqiptare ne tablote e shek te 19



Nga Auron Tare
Gazeta Shqiptare

Krejt rastësisht më ra në dorë një botim lukzos i përgatitur me shumë kujdes dhe publikuar në emër të një institucioni serioz siç është Muzeu Benaki i Athinës, i titulluar Through Romantic Eyes. Një miku im diplomat i huaj pasi vizitoi për disa orë rrënojat e mrekullueshme të Butrintit, teksa u ulëm për të pirë diçka mbas asaj shëtitjeje të gjatë më dhuroi botimin në fjalë si kujtim të një bisede që kishim bërë dikur mbi udhëtimet e Romantikëve të shek. të 19-të në Shqipëri dhe Greqi.
Epoka e udhëtimeve të Romantikëve Europianë në viset e Turqisë Europiane, siç njiheshin atëherë krahinat e Greqisë, Shqipërisë dhe Maqedonisë është një temë shumë interesante. Një numër aristokratësh europianë, artistësh të talentuar apo edhe aventurierësh në kërkim të temave ekzotike për bëmat e tyre, udhëtuan në mbarim të shek. të 18-të dhe në fillimin e atij të 19-të në viset e panjohura deri atëherë të Greqisë dhe Shqipërisë. Ditaret apo publikimet e këtyre udhëtarëve, tablotë apo raportet sekrete kanë mbetur sot dëshmitë më autentike për të njohur jetën dhe historinë e viseve të shkelura prej tyre. Tablotë e pikturuara prej atyre që më vonë u quajtën me termin e përgjithshëm Romantikët e shek. të 19-të, janë dëshmia e vetme që kemi mbi peisazhet tashmë të tjetërsuara nga kohët moderne, mbi qytetet antike të rrethuara nga ndërtimet e qyteteve prej betoni apo mbi kostumet piktoreske të banorëve të këtyre vendeve të zhdukura njëherë e përgjithmonë nga globalizmi.
Romantikët Europianë ishin një përzierje shumë interesante e asaj race universale të etur për udhëtime, eksplorime dhe aventura. Shkrimtarë a poetë, arkeologë apo piktorë, të etur për zbulimin e historisë antike, por edhe grabitës të artit, emra të shquar të salloneve aristokrate të Parisit apo Londrës por edhe vëzhgues të hollë të përfshirë në shërbimet sekrete të vendeve respektive ata krijuan një Epokë e cila la gjurmë shumë të thella në rilindjen e Greqisë Moderne apo të viseve të tjera të Perandorisë Osmane.
Falë ditareve apo botimeve të këtyre udhëtarëve, tablove apo raporteve të tyre ne trashëgojmë një thesar të paçmuar njohurish mbi historinë greko – shqiptaro-turke të asaj kohe. Të gjitha këto kishin qenë tema e bisedës me mikun tim diplomat dhe për këtë arsye mezi prita që ta lexoja këtë botim në qetësi.
E pra pasi shfletova një pjesë të këtij Libri për disa minuta rresht iu riktheva edhe njëherë nga fillimi dhe pashë parathënien e shkruar nga Drejtori i Benaki Museum Dr. Angelos Delivorrias si dhe tekstin e përgatitur nga autorja e Librit Fani-Maria Tsigakou. Nëse ndonjë studiues i huaj në këtë rast studiuesja greke Tsigakou do të kishte botuar një libër me pasaktësira apo edhe manipulime të kujdesshme mbi përmbajtjen e tablove të pikturuara gati 200 vjet më parë do ta kisha futur këtë libër në sirtar dhe do ta quaja thjesht një dashakeqësi apo injorancë të një personi. Por emri i një institucioni serioz si Benaki Museum si dhe mbështetja që i është dhënë këtij libri nga institucione zyrtare si Ministria e Kulturës apo ajo e Turizmit të Greqisë më bëri që të ulem dhe t’i shkruaj këto rradhë.
Libri përveç peisazheve të mrekullueshme të pikturuara nga mjeshtrat e kohës ka dhe një sërë portretesh apo skenash, ku personazhet e pikturuara janë veshur me kostumin tradicional shqiptar. Një sy i zakonshëm si dhe një lexues normal i historisë së asaj periudhe e di mirë se piktorët romantikë shpesh kishin në qendër të veprave të tyre shqiptarët me kostumet e tyre jashtëzakonisht të veçanta. Në territoret e Turqisë Europiane elementi shqiptar ishte dominues për një mori faktorësh të cilat ishin lidhur me emigrimin apo mercenarizmin tradicional të shqiptarëve, të cilët shërbenin në ushtritë e pashallarëve apo bandat e Kleftëve. Ky element mjaft piktoresk në peisazhet e maleve apo ishujve të Greqisë është përshkruar me qindra herë në shënimet e udhëtimit të një numri udhëtarësh dhe artistësh të asaj kohe. Personaliteti i fuqishëm i Ali Pashë Tepelenës dhe sundimi i tij në të gjithë territoret Greke kishte bërë që shqiptarët të ishin kudo dhe shpesh në udhëtimet e udhëtarëve të kohës të shërbenin si udhërrëfyes apo truproja për të ruajtur këta të fundit.
Po kështu përfshirja e madhe e shqiptarëve të krishterë në Lëvizjen për Pavarësi të Greqisë i bëri ata një temë interesante për piktorët europianë të cilët i kanë vendosur shqiptarët si një pjesë të rëndësishme të kompozimeve të tyre dedikuar revolucionit Grek.
Në koleksionin e Muzeut Benaki ndodhen një sërë tablosh të grumbulluara në vite, ku elementi shqiptar i veshur me kostumin e tij të veçantë të përbërë nga fustanella tradicionale është në qendër të tablove. Por çuditërisht studiuesja dhe kuratoria e këtij Muzeu Znj. Tsigakou ka vendosur që në librin e botuar prej saj të gjithë tablotë me elementin shqiptar ti quajë “Malësorë Grekë”
Është për t’u çuditur se si një studiuese e cila shkruan dhe boton një Libër mbi Tablotë e Romantikëve të shek. 19-të mundohet të fshijë me një të rënë të lapsit elementin shqiptar si një burim frymëzimi për një sërë piktorësh të asaj periudhe.
Këtu do të veçoja Tablonë e Carl Hag aq e njohur jo vetëm për publikun shqiptar por edhe atë të huaj. Sigurisht për vlerat artistike të kësaj pikture mund të shprehen mjaft mirë specialistët e kësaj fushe por kjo tablo e njohur e publikuar në qindra botime si një Tablo e një shqiptari tipik jepet në botimin e Benakit me titull “Malësor Grek” Carl Hag 1861.
Që kjo Tablo është e një shqiptari tipik as që ka dyshim pasi jo vetëm kostumi i tij tradicional është tipik shqiptar por nëse vështrohet me kujdes do të shihet se edhe prerja e flokëve është tipike shqiptare për kohën, e rruar në ballë dhe flokët e gjata të lëshuara mbi supe. Për këtë mënyrë të mbajtjes së flokëve nga shqiptarët e kohës në dallim nga bashkëkohësit e tyre grekë kemi dëshmi të tjera nga Hobhouse miku i udhëtimeve të Bajronit apo nga Tablloja e famshme e Dypresë “Ali Pasha ne Butrint”. Këtu shihet qartë se si rojet e Aliut i kanë flokët e rruara në ballë dhe të lëshuara mbi supe.
Nëse Fustanella karakteristike e shqiptarëve është shqiptare apo Greke mendoj se nuk ka vend për diskutime pasi për këtë çështje ka shkruar njëherë e mirë Faik Bej Konica por do të thoja se edhe autorja Tsigakou mundohet që të përdorë një manipulim shumë të hollë të së vërtetës kur shkruan se “fustanela e gjatë është përdorur kryesisht nga Kapedanët Grekë dhe ka qenë dominuese në qendrat urbane greke. Në mesin e shek. të 19-të Mbreti Oto vendosi që kjo uniformë të përdorej si veshje oborri”. Ose zonja Tsigakou gënjen qëllimisht mbi këtë çështje ose ajo nuk e di që shumë prej autorëve të asaj epoke apo edhe më vonë kanë shkruar mbi fustanellën si një prej veçorive kryesore të veshjes dalluese të shqiptarëve nga Grekët. Fakti që Mbreti Gjerman i Greqisë Oto e futi atë në oborr tregon për nderimin që kishte ai mbi këtë simbol të veshjes së luftëtarëve shqiptarë. Grekët akoma edhe sot nuk kanë një fjalë të tyre për të përshkruar fustanelën por e quajnë “Fustanela” një fjalë kjo e huazuar nga shqipja për të përshkruar këtë veshje.
Dhe
“Fshatarët Grekë, shpesh tërhiqeshin në malet e thepisura ku i bënin rezistencë Turkut. Këta malësorë të cilët edhe i frikësonin por edhe i frymëzonin udhëtarët Europianë janë romantizuar nga artistë e poetë si Lord Byron:
….
Ja lë tufën shqiponjës e bishës e zbret
Poshtë fushës me sulm si rrëkeja në det”
Nëse autorja e Librit ka dyshime mbi temat e Tablove të paraqitura në këtë botim nuk mund të thuhet se ajo është po kaq dyshuese edhe mbi autorësinë e këtyre vargjeve të shkëputura nga konteksti dhe të cituara më sipër. Kushdo që ka lexuar Lord Byron e di mjaft mirë se këto vargje janë marrë nga Poema “Child Harold Piligrimage” Kanto II dhe më saktë nga kënga e famshme, “Tamburxhi Tamburxhi”. Për këtë këngë poeti i famshëm ka shkruar edhe për momentin kur e dëgjoi për herë të parë nga një grup shqiptarësh që e kërcyen këtë këngë me vargje prej të cilave Byroni mori pjesën më të madhe të saj dhe e solli në variantin anglisht. E pra një studiuese e nivelit të Tsigakou-t nuk mund të mos ketë lexuar këtë pjesë të famshme të Byronit të cilën po e japim më poshtë në përkthimin shqip të pacënuar nga studiuesja greke:
Tamburxhi, Tamburxhi, thirrja jote ushton
U ngjall trimave shpresën për luftë na fton
Gjithë djemtë e maëlsisë i thërret anembanë
Himariotë, Ilirë Suliotë zeshkanë

E kush është aq trim sa Sulioti zeshkan
Me fustan të bardhë e të zi tallagan
Ja lë tufën shqiponjës e bishës e zbret
Poshtë fushës me sulm si rrëkeja në det
Nëse znj. Tsigakou në botimin e saj arrin që të manipulojë edhe vargjet e njohura të Byroni-t për shqiptarët atëherë sa të vlefshme janë opinionet e ngritura për Tablotë e Romantikëve me figura shqiptarësh? Lexuesi mund të gjykojë vetë mbi përgjigjen e kësaj pyetjeje.
Autorja e këtij Libri ka botuar në vitin 1984 një variant të hershëm të këtij botimi në gjuhën franceze të titulluar “La Grece Retruvee” në shqip “Greqia e Rigjetur” me parathënie të profesorit të njohur të historisë antike francezi Jacques Lacarriere. Në parathënie Profesori francez ka shkruar se në shumë prej tablove të romantikëve të shekullit të 19-të, paraqiten shqiptarët me kostumet e tyre tradicionale. Znj. Tsigakou nuk e hoqi dot këtë pasazh nga parathënia e profesorit të njohur në botimin e parë por me sa duket në botimin e ri ka vendosur që jo vetëm ta injorojë këtë fakt por edhe të mundohet që të manipulojë të vërtetën mbi këto Tablo.
Megjithëse Libri Throught Romantic Eyes i është dedikuar tablove të artistëve europianë dhe artit të tyre për Greqinë nuk ka përse figurat e shqiptarëve që frymëzuan ata për veprat e tyre të manipulohen nga studiuesit e sotëm qofshin këta edhe të mbështetur nga Institucione Zyrtare Greke. Në nderin e studiuesit do ishte një trajtim realist dhe i vërtetë i këtyre veprave duke shpjeguar ndoshta kontekstin dhe ngjarjet historike nga ato janë marrë. Kjo do t’i shërbente më shumë kuptimit të historisë sonë të përbashkët. Tablotë e shqiptarëve në kontekstin e historisë greke nuk ka përse të mohohen ashtu siç nuk ka përse të mohohet kontributi i tyre i madh në revolucionin Grek.
Nëse studiues shqiptarë apo grekë, institucione private apo shtetërore, përfshihen në manipulimin e të vërtetave historike, ata pa dyshim ndihmojnë në thellimin e hendekut të moskuptimit dhe përbuzjes së dyanëshme.
zojs
zojs
No rank
No rank

Male
Number of posts : 157
Registration date : 2009-01-27
Points : 16
Reputation : 16

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty Aleksandri i Madh "Biri i Zeusit" me përkrenare me "kok një bri cjapi të mrekullueshëm" në Shkodër!

Post  Leka Mon Mar 23, 2009 5:10 am

Agron Luka - Gazeta Shkodra

Zbulimi arkivor surprizë i studiueses italiane Luçia Nadin.

Zbulimi i Statuteve të Qytet Komunës Republikane të Shkodrës të shek XIV-XV dhe brenda tyre i një lloj testamenti me privilegje të Aleksandrit të Madh, akorduar disa popujve të gadishullit tonë “me gjuhë të përafërt”, na jep mundësinë të shprehim disa mendime. Bëhet fjalë për librin “Statuti di Scutari”, della prima metà del secolo XIV con le addizioni fino al 1469, a cura di Lucia Nadin, giugno 2002, Roma. Këtë libër të plotë ka pasur mirësinë të ma dhurojë prof. Nadin, me të cilën patëm edhe rastin të njihemi personalisht dhe të bashkëbisedojmë gjatë qëndrimit të saj në Shqipëri. Një material të pjesshëm ajo ma kishte dhuruar qysh më 1997. Besoj se këtu po plotësoj edhe një pjesë të kërkesës së prof. Nadin, për një diskutim në interpretimet e ndryshme, rreth këtij zbulimi, të cilin më vonë do ta plotësojmë më tej.

Fillimisht do të ishte me interes që lexuesi të njihet konkretisht me tekstin, të cilin po e citojmë sipas përkthimit shqip:
“PRIVILEGIUM ALEXANDRI MAGNI MACEDONIS EX GRECO ORIGINALI TRADUCTUM”
Unë Aleksandri, bir i Filipit mbretit të Maqedonasve, mishërim i Monarkisë, krijues i Perandorisë Greke, bir i Zeusit të madh, bashkbisedues i Brahmanëve dhe i Pemëve, i diellit dhe i hënës, triumfues mbi mbretëritë e Persëve e të Medëve, Zot i botës prej ku lind dhe deri ku perëndon dielli, nga veriu në jug, pinjoll i farës së shquar të popujve Ilirikë të Dalmacisë, Liburnisë, dhe të popujve të tjerë të së njëjtës gjuhë që popullojnë Danubin dhe zonën qëndrore të Thrakës, u sjell dashurinë, paqen dhe përshëndetjet e mia dhe të të gjithë atyre që do të më ndjekin në sundimin e botës. Duke qenë se ju gjithmonë më jeni treguar të besës dhe të fortë e të pathyeshëm në betejat e bëra krah meje, u jap e u dorëzoj juve në zotërim të lirë gjithë hapësirën prej Akuilonit e deri në skaj të Italisë së jugut. Askush tjetër veç jush, të mos guxojë të vendoset e të qëndrojë në ato vende, dhe po u gjet ndonjë i huaj, ai do të mund të qëndrojë vetëm si skllavi juaj, dhe pasardhësit e tij do të jenë skllevër të pasardhësve tuaj.
U shkrua në kështjellën e qytetit të Aleksandrisë, themeluar prej meje buzë lumit madhështor të Nilit, në vitin XII. Me vullnet të perëndive që nderohen në mbretëritë e mia, Zeusit, Marsit, Plutonit dhe Minervës, perëndisë së perëndive. Dëshmitarë të këtij akti janë Atleti, logotheti im, dhe njëmbëdhjetë princë të tjerë, të cilët unë po i emëroj si trashigimtarë të mi dhe të të gjithë botës, meqenëse po vdes pa lënë pasardhës.

Aleksandri i Madh i Maqedonisë, në vitin 325 para lindjes së Krishtit, ose siç njihet ndryshe, viti 4874.
Në lidhje me këtë dokument të cilësuar si apokrif, që është një kopjim me dorë i shek XV nga një tekst në latinisht, i cili pretendohet se ishte përkthyer nga një “ish origjinal greqisht”, konsideratat e para janë shprehur se kemi të bëjmë me një lloj fallsifikimi, të një kohe të papërcaktuar ende.
Ne na rezulton se kemi të bëjmë me një njohës ekspert të burimeve antike dhe nuk e përjashtojmë që formulimi ka pasur edhe ndonjë bazë reale. Nga formulimi i tekstit bindemi plotësisht se aty kemi një lloj akti testamentar kolektiv të kohës dhe tipit të natyrës skllavopronare dhe jo të një kohe feudale. Në ndihmë vjen edhe vërejtja se aty nuk ka asnjë lloj prezence e as pretendimi të sferës sllavojugore.Gjithsesi, këto “privilegje të një akti testamentar” duhet të jenë shfrytëzuar për pjesën kohore kur i hynin në punë komunitetit e më pas Komunës Qytetare Republikane mesjetare të Shkodrës. Në këtë arsyetim, ndonjë premisë na çon sëpaku në një kronologji aty rreth shek XI. Kështu nuk mund të mohohet se, “Privilegjet dhe Testamenti”, kanë shërbyer si një lloj preambule e dëshmie për të treguar lashtësinë dhe ligjshmërinë e të drejtës së pronësisë autoktone etj. Qytetarët shkodranë mund ta kenë shfrytëzuar, për t’u mbrojtur, për të ruajtur e konfirmuar autonomitë e privilegjet e tyre, përballë okupatorëve sllavojugorë dhe përgjithsisht nga feudalët.
“Privilegjet dhe Testamenti”, janë pasuar pastaj me të drejta dhe privilegje të reja qytetare, siç i gjejmë nga disa gjurmë të ish “Statuteve antike” para këtij Statuti mesjetar, të cilat janë përforcuar edhe me dekrete të akorduara nga perandorët bizantinë.
“Privilegjet” dhe “Testamenti”, edhe sikur t’i marrim në minimumin e vlerës së tyre, na tregojnë se kemi një lloj dokumentimi për të hetuar vetëdijen e hershme të mbrendshme të atyre popullsive autoktone që e pretendonin trashigiminë e lavdishme të Filipit II dhe gruas së tij epirote Olimpisë, të Aleksandrit të Madh, Aleksandrit Mollos e Pirros së Epirit.

Krahasime të “Testamentit dhe Privilegjeve” të Shkodrës me burimet e shkruara antike dhe mbi disa interpretime të kultit të njeriut perendi të Aleksandrit të Madh
Shkenca historike moderne e ilirologjisë, e albanologjisë dhe e shqiptarologjisë, nuk ka mundur t’i evidentojë me siguri të plotë shkencore lidhjet fisnore, zakonore, etnografike, gjuhësore etj, si një proçes të lidhur dhe të avancuar etnosi ndërmjet fiseve të afirmuara si ilire, epirote, albane, dardane, dalmate, liburne, maqedone, thrake, tribale etj. Këto fise, edhe pse kufitare, helenët të gjithë i konsideronin “si barbarë”, pra që nuk ishin inkuadruar në etnosin grek.
Në plan të parë, nga teksti i Shkodrës, sigurisht na vjen ajo deklarata e kushrinisë farefisnore, pastaj ajo e gjuhës së njejtë ose së paku të përafërt dhe në fund vetëdija e një autoktonie të thellë gadishullore.
Sipas mitologjisë së lashtë gadishullore, bazileusi Maqedoni ishte bir i Zeusit dhe Etrisë. Maqedoni u martua me një vajzë vendase dhe kështu i lindën dy fëmijë Pierja dhe Emathi, që tek Homeri, në “Iliada” na dalin si emëra toponime të dy krahinave të Maqedonisë. “Dhe Hera fluturim…kaloi mbi Pierje dhe u hodh mbi fushat pjellore t’Emathjes”. Homeri përmend edhe një nimfë detare me emrin Amathia.
(Homeri, “ILIADA”, përkth. shqip Gj. Shllaku 1979, XIV, v.275-277; po aty shën. 7, f 485; po aty XVIII, v. 59)
Një paraqitje interesante, bazuar në autorë më të hershëm, na jep Straboni: “Maqedonia kufizohet nga perëndimi me bregdetin e Adrias…dhe arrin në lindje deri në Thesalonik…Maqedonia më përpara quhej Emathia. Emrin e mori nga një udhëheqës i vjetër që quhej Maqedon. Ishte edhe qyteti me emrin Emathia, afër detit. Këtë vend e sundonin disa nga fiset epirote dhe ilire…”.
(Strabonis, “Geographica”, Frag. VII, 10,11 etj)

Është shumë e qartë dhe llogjike se një pjesë nga kjo ish krahina homerike Emathia, ruhet me krahinën e sotme të Matit tonë, ku kemi edhe lumin omonim Mati dhe në grykë derdhjen e tij në buzë det edhe fushën Breg Matia (breg nga sllavishtia). Në brendësinë e kësaj krahine, sëpaku qysh nga konstatimi mesjetar, hyn edhe një mikrokrahinë e quajtur Maqellarë (me një ndërhyrje të sufiksit turk “llarë”). Mund ta supozojmë se në bregdetin e Adrias/Adriatikut, diku matanë Kepit të Rodonit, duhet të ketë qenë edhe qyteti, për të cilin nuk ka ndonjë lloj hetimi nga arkeologjia jonë. Vërejtja që bën Straboni për mbi një ndërthurje e kontestim të një zone adriatike, midis ilirëve dhe maqedonëve rezulton te disa autorë antikë. Sipas Pompe Trogut në shek I p.e.r. (në kompilimin e Justinit të shek II) dhe gjeografit K. Ptolemeu të shek II, edhe fisi i albanojve e qyteti Albanopolis, rradhiteshin midis fiseve e teritoreve maqedone etj. Ndonjë nga autorët antikë mendonte se Emathia ishte emri më i lashtë i Maqedonisë. (Shih në përmbledhjen “Ilirët dhe Iliria te autorët antikë”, bot. shqip 1965, te Plini, NH, IV, 10; Justini, VII,1, 1; Claudio, V, 44 etj)
Sipas sa shkruhet në dokumentin e cituar të Shkodrës, rezulton se popullsitë gadishullore ilirike, që përmenden shprehimisht dhe ato që nënkuptohen, ishin të lidhura me një unitet e interes reciprok me Aleksandrin e Madh. Do të ishte jo llogjike të mendohej, që perandoria e Aleksandrit të Madh me atë shtrirje gjigande të mos e kishte zotëruar bregdetin Adriatik. Pra, shtrirja e maqedonëve si liderë mbi gadidhullin tonë, nuk duhet parë thjeshtë e vetëm tek pushtimet direkte maqedone, por si një aleancë mbarë gadishullore e më gjerë. Popullsitë ilire ishin kontribuese e bashkpjestare të atij pushtimit më të madh botëror dhe të realizuar gjithashtu në një kohë rekord.
Aleksandri pati rastin t’i njihte ilirët dhe gjuhën e tyre direkt dhe kjo tregon se ajo “afërsia e të njëjtës gjuhë” e tekstit të Shkodrës e ka një bazament, së paku llogjik. Aleksandri gjithashtu e konstatoi vetë, në betejat kundër ilirëve në vitin 335 p.e.r., se ishte pothuajse e pamundur që t’i nënështronte nën zgjedhë “ilirët kryelartë” dhe prandaj ishte më mirë t’i kishte aleatë. Në vitin 337 p.e.r. për t’u mbrojtur nga një zëmërim i Filipit, Olimpia iku në Epir, ndërsa vetë Aleksandri vajti te mbreti i Ilirisë. (Q. Curti Rufi, “Historiarum Alekxandri Magni Macedonis”, Supl. Lib. I, 11, cit, sipas “Ilirët dhe Iliria te autorët antikë”, 1965, f 185; Në këtë libër bazohemi edhe për citimet e tjera të autorëve antikë)

Me mendimin në kokë të një fushate evropiane kundër Azisë, fillimisht kundër Persisë, Aleksandri nxitonte të formonte aleancën gadishullore evropiane dhe të mos linte vatra të rrezikshme “prapa shpine” dhe kështu dalngadalë: “tribalët, ilirët dhe fise të tjera të pavarura që jetonin buzë Istrit (Danubit A.L.) …të gjithë thanë se kishin ardhur të kërkonin miqësi me Aleksandrin; të gjithë ata lidhën me të miqësi”. (Flavii Arriani, “Alexandri Anabasis”, Lib. I, 1, 4.)
Siç e shohim, pra e kemi edhe të shkruar në burimet antike atë shtrirje aleance dhe dhënie bese nga Epiri te Iliria e deri në Danub, të cilin e nxjerr në evidencë teksti i Shkodrës. Dhe detyrimisht të gjitha këto, do të kondicionoheshin edhe nga hiseja në privilegje tokësore, në pagesat me ar e argjend etj. Ja se si pasqyrohet kjo në betejën kundra Darit të Persisë: “Aleksandri vizitoi gjithë ushtrinë dhe popujve të ndryshëm iu drejtua me fjalë të ndryshme. Ilirët dhe thrakët i nxiti me pasuritë e mëdha të persëve…” (Justini, cit. Libri XI)
Qysh në kohën e Filipit II, sa duket maqedonët e fuqizuar e zgjeruan prezencën e tyre, mbi hapësirën detare adriatike dhe kjo është arësyea, që athinasi oratori i famshëm Demosteni i shqetësuar jep alarmin: “Filipi po fortifikon qytete në Iliri.”
(Demosthenis, “Orationes”, IV, 48)
Në këtë linjë është llogjike edhe një vazhdimësi prezence ndërtimtare dhe fortifikuese nga Filipi, te Aleksandri i Madh. Këtu ne tentojmë ta fusim Shkodrën. Por, duhet të kemi parasysh edhe pohimin që kishte bërë para 500 vjetëve M. Barleti ku shprehej: “…Tashti pra, thonë disa të huaj se Shkodrën e paska themeluar Aleksandri i Madh, por ky pohim nuk duhet pranuar sepse Shkodra ka ekzistuar shumë kohë më përpara se të lindte Aleksandri i Madh; por edhe vetë turqit muhamendanë shkojnë me këtë mendim sepse qytetin e Shkodrës, në gjuhën e tyre e quajnë Skanderie/Iskenderie dhe ky emërtim sipas tyre, është i njejtë me emrin Aleksandrie…”. (M. Barleti, “Rrethimi i Shkodrës”, përkth. shqip 1982, f 37)
Kjo vërejtje shumë e drejtë e Barletit, lidhet me kohën e ekzistencës së Skodrinon-it si një qytezë/peripolis, ku ai e përjashton Aleksandrin e Madh nga “themelimi i parë-aedificationem”, të cilin ai e fut lashtë në mjegullën mitologjike. Ndërkaq rezulton se nuk e ka përjashtuar Aleksandrin e Madh nga ndonjë ish prezencë ndërtimtare e rifortifikuese e më vonshme e shek IV p.e.r.
Dihet se në hapësirën mesdhetare e më gjerë, Aleksandri i Madh i dha emrin e vet shumë qyteteve antike, ku disa prej tyre nuk ishin themeluar nga ai dhe natyrisht i kishin emrat e tyre të parë. Deri më sot ne nuk kemi asnjë farë pikmbështetje, nga burimet e shkruara antike dhe ato arkeologjike, që të hedhim sëpaku ndonjë lloj hipoteze që Skodrinon-i ishte quajtur edhe me ndonjë emërtim të dyzuar si Aleksandri. Ne dimë vetëm se Shkodra qysh nga shek XV filloi të mbante edhe një emërtim të dytë si Iskenderie-Aleksandri. Gjithashtu dimë se më heret qe bërë edhe një farë barazimi midis Scutarisë bizantine dhe Scutarit/Shkodrës etj.
Leka
Leka
Moderator
 Moderator

Male
Number of posts : 334
Registration date : 2009-01-27
Points : 64
Reputation : 20

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty vazhdim

Post  Leka Mon Mar 23, 2009 5:11 am

Në “Testamenitn e Privilegjet” e tekstit të Shkodrës, pamë se na del drejtpërdrejt kulti i njeriut perendi të Aleksandrit si “biri i Zeusit”. Ta ilustrojmë e ta krahasojmë pak këtë me disa nga literaturat antike të njohura, për të parë edhe se çfarë roli kishte luajtur ky kult në ekspansionin gjigand teritorial të Aleksandrit të Madh. Te Lukiani i shek II, gjejmë shumë informata interesante. Citoj:
Filipi – Tani, pra, o Aleksandër, s’mund të thuash që s’je djali im; se, po të ishe i Zeusit, nuk do të kishe vdekur.
Aleksandri - …e pranova divnesën, pasi mu duk se më hynte në punë…barbarët u tmerruan duke kujtuar se isha perendi…
Filipi - …Me të vërtetë kush nuk do të qeshte, po të shihte të birin e Zeusit të hiqte shpirt dhe të kërkonte ndihmën e mjekëve?”…
Dhe në këto dialogje gjejmë edhe njëlloj episodi, ku një pjesë e madhe nga toka italike konsiderohej si e nënështruar me vullnetin e saj, ndaj Aleksandrit të Madh. Aleksandri çfaqësohej ndaj Filipit, për kritikat që i ishin bërë: “Më qorton se unë u drejtova kundër Lindjes, mbasi s’i dhashë rëndësi të madhe Perendimit. Po ç’të bëja në Perëndim, kur mund të kisha pushtuar pa luftë Italinë, Libinë dhe gjith viset deri në Gadire? (qyteti Kadiks në Spanjë dhe afër Gjibraltarit. A.L.) Se gjeta të udhës të luftoja me popujt e atjeshëm, pasi këta u trembën dhe më njohën për Zot të tyre”.
(Lukiani, “Vepra të Zgjedhura”, bot. shqip. 1979, f 250-259, “Aleksandri, Hanibali dhe Skipioni; “Diogjeni dhe Aleksandri”; “Filipi dhe Aleksandri”, nga “Dialogjet e të vdekurve”)
Duke pasur parasysh këtë mundësi, mund të merret në konsideratë ajo ideja e privilegjeve skllavopronare, që i jepen aleatëve gadishullorë, në bregdetin adriatik italik nga Akuiloni në veri e deri poshtë Otrantos në jug.
Te Diodori i Siçilisë (shek I p.e.r.) informohemi fillimisht: “Filipi II, mbreti i maqedonasve i mundi ilirët në një betejë të madhe, dhe më pas vuri nën zotërimin e tij gjith banorët gjer në liqenin Lyhnid u kthye në Maqedoni. Ai bëri me ilirët një paqe fitimtare...u lëshua mbi Ilirinë, me një ushtri të fortë…nënshtroi shumë fortesa…”
Po nga Diodori kemi edhe këtë informatë mjaft të rëndësishme: ”Në atë vit (324 p.e.r.) erdhën në Babiloni të deleguar pothuajse nga e gjithë bota; një palë përgëzonin mbretin Aleksandrin e Madh për fitoret e tij, të tjerët i ofronin kurora, shumë ndër ta i sillnin dhurata të çmueshme, disa lidhnin me të marrëveshje miqësie e aleanca… Të gjithë popujt, qytetet e sundimtarët e Azisë i paraqitën atij homazhe. Erdhën shumë dinastë nga Europa…nga Libia …Kartaga e krejt popujve …deri te Shtyllat e Herakliut. Përsa i përket përfaqësuesve të Europës, këtu dalloheshin ata të qyteteve helene, të Maqedonisë, të Ilirisë dhe të një pjese të madhe të bregdetit të Adriatikut...ata të popujve të Thrakisë…”
(Diodori, “Bibliotheca Historica”, Lib. XVI, 8, 690) Lib. XVII, 113,1,2)

Në këtë pohim i shohim qytetet ilire dhe ato të bregdetit Adriatik si përfaqësues të denjë e të rradhës së parë të Evropës. Këtu pra kemi përsëri një hapësirë ku mund t’a rradhisim edhe qytetin Skodrinon/Skodreinon, i cili në monedhat e tij të shek III-II p.e.r. na paraqitet edhe me trajtën Drinon/Dreinon.
Duke pasur parasysh edhe vitin e datimit 324 p.e.r. me 325 p.e.r. të “Privilegjeve e Testamentit” dhe 323 p.e.r. të vdekjes së Aleksandrit në Babiloni, shihet qartë se përpiluesi ka qenë i mirëinformuar me burimet e shkruara antike dhe ka vepruar me kujdes për t’u paraqitur sa më i besueshëm. Mirëpo dihet se edhe burimet e shkruara antike përmbajnë pasaktësi historike. Në tekstin e Shkodrës thuhet se ky dokument ishte përpiluar në Aleksandri në vitin 325 p.e.r. dhe se ishte aprovuar nga Aleksandri personalisht. Në dukje të parë kjo do të krijonte idenë sikur në atë vit edhe Aleksandri ndodhej në Aleksandri, gjë që realisht nuk ngjan të ketë qenë ashtu. Për ta kapërcyer disi këtë “pikë të dobët”, duhet menduar se dokumentet madhore përpiloheshin në Aleksandri dhe për aprovimet përfundimtare i dërgoheshin Aleksandrit me korrierë, sepse dihet që ky sistem komunikimi me stacione të njëpasnjëshme ka funksionuar.
Sipas disa autorëve antikë, Aleksandri i Madh vdiq 33 vjeç (po aq edhe Jezus Krishti!) në Babiloni. Adjutanti i tij Ptolemeu i kishte dhënë premtime se do t’ia dërgonte kufomën në Aleksandri të Egjiptit, ku do të adhurohej si një nga hyjnitë e Egjiptit etj. Qysh në vegjëli, e ëma Olimpia nga Epiri e ushqeu Aleksandrin me gjithfarë bestytnishë. Si ato gratë e hershme të basileusave homerikë, ajo përhapi legjendën se e kishte ngjizur Aleksandrin, jo duke u mbarsur me Filipin II por me një lloj “ore të hyjnishme”, me një lloj gjarpëri bollë a dragua, si një vullnet e metamorfizim i vetë Zeusit. (shih Lukiani, cit. f 254, f 351, f 357)
Lukiani jep sqarime edhe për një lloj bolle të butë natyrale, që pinte qumësht gjiri, që luante me fëmijë etj. Legjendën e gjarpërit si “babai i Aleksandrit” e përmendin edhe autorët antikë si Plutarku e Tit Livi. Zeusi kishte gjithfarë paraqitjesh të metamorfizuara, si dem dybrinoç me brirë të artë, si cjap, si dash, si gjarpër, si mjellmë etj. Në këto imitime edhe Aleksandri pati “suksese”dhe sipas Lukianit, Aleksandrin e kishin futur me gjallje edhe ndër 12 perenditë politeiste më të rëndësishme, kishin ndërtuar edhe faltore ku bënin flijime për të etj. (Cit. f 255)

Ne theksojmë këtu se paraqitja e Aleksandrit, në disa literatura, si një politeist i pastër, apo si një monoteist i pastër, nuk është korrekte. Aleksandri i Madh synonte drejt një feje të re botërore, ku ai do të ishte protagonisti, biri i perendisë Zeus ose si biri i Ammonit. Siç e shohim të qartë edhe nga teksti i Shkodrës, ky bir zoti tenton të shtrihet në mbarë botën e njohur. Këtë reformë ai kërkoi ta realizonte nga lart, me mashtrimin si “Bir Perendie”, me kompromise e bashkbisedime, mbështetur edhe në forcën dhe madhështinë e pushtimeve. Aq në zenit ia ngritën dhe e vetngriti Aleksandri i Madh kultin e njeriut-perendi, sa filloi të përhapej edhe një lloj legjendeje se ai ishte i pavdekshëm. Një skulptor madje propozoi që një kreshtë të malit të Olimpit, ta gdhendnin me fytyrën e Aleksandrit.
Njihet se helenët, qysh heret, bënë identifikime, përafrime e krahasime të disa perendive të tyre me ato egjiptiane etj. Në rastin e Aleksandrit ne shohim se dy nga “kryeperenditë” politeiste, janë afruar, pra kemi edhe një hap të madh më përpara në evolucionin tokësor drejt kalimit në monoteizëm. Ky kalim bëhet jo direkt nga kryezotërit e vjetër të ekipeve politeiste, por nga një “bir” i ri reformator. Në këtë ide Aleksandri bëri edhe kompromise e përshtatje duke “hedhur poshtë klamidën maqedone e duke veshur kandin e tiarën persiane e orjentale” (Lukiani, cit. f 258), apo kur ”hoqi dorë nga zakonet e të parëve dhe zuri të imitonte medët” (Lukiani cit. f 251)
Në mënyrë shumë interesante, te teksti ynë i Shkodrës, e gjejmë Aleksandrin me pushtetin më të madh qiellor e tokësor: si “Biri i Zeusit”, si “Zoti/Pronari tokësor në të katër koordinatat gjeografike të tokës” dhe si “bashkëbiseduesi me brahmanët e pemët”, çka shkon në përputhje të plotë me thënien e Lukianit, me gojën e Aleksandrit: “desha të sundonja të gjithë Tokën” (Cit. f 252).
Ndërsa teksti i Shkodrës e përmend shprehimisht Aleksandrin si “Biri i Zeusit”, shohim se në “Biblën e Vjetër”, te “Vizionet e Danielit”, nuk përmendet si parashikim Aleksandri i Madh “njeri-bir perendie me fuqi hyjnore”, përkundrazi atje i caktohet “parashikimi” i fundit të keq të tij, si një pësim mësim i parashkruar. Shkruesit çifutë, si idhtarë të monoteizmit, ishin të interesuar ta shtynin monozotin sa më thellë në kohë, mundësisht që nga zanafilla dhe kësisoj në Biblën e Vjetër u la pak vend, për të mos thënë aspak, për periudhën e evolucionit nga politeizmi në monoteizëm. Në tregimet e tyre pothuajse nuk shkruhet fare për fetë politeiste. Sigurisht se aty kanë vepruar edhe rregullimet, maskimet e kamufluara e deri edhe çensurat retrospektive etj. “Parashikimet e Danielit” psh e paraqesin Aleksandrin e Madh vetëm si “Mbreti i Mbretërisë së Grekëve”, me një lloj simbolike të maskuar si “Cjapi me një bri të mrekullueshëm”, parashikojnë thyerjen e këtij briri, shuarjen e dinastisë në vijën e gjakut dhe daljen e katër brirëve, që simbolizojnë ndarjen e territoreve nga katër gjeneralët etj dhe më në fund ndoshta edhe një “profeci” për ardhjen e një Mesie…
Citoj: “…nga perendimi po ia beh një Cjap përmbi sipërfaqen e tokës e këmbët nuk ia preknin tokën!…cjapi kishte ndërmjet syve një bri të “mrekullueshëm”…i ra dashit dhe ia theu të dy brirët…Cjapi erdhi e u bë shumë i madh…iu thye briri i madh, e në vend të tij, lindën katër brirë në drejtim të erërave të qiellit…janë katër mbretërit që do të dalin prej popullit të tij, por s’do ta kenë fuqinë e tij… Nga njeri prej tyre doli një bri i vogël, por u bë i madh në drejtim të mesditës, të lindjes e të vendit të fuqishëm. U bë i madh deri në fuqitë qiellore…Ai do të lidhë një Beslidhje të fortë me shumë palë…
(“BIBLA”, përkth. shqip Dom Simon Filipaj, 1994, f 1220-1230, “Vegimi i Danielit: Dashi e Cjapi”, “Ëngjëlli Gabriel e shtjellon vegimin”, “Ëngjëlli Gabriel e shtjellon profecinë” etj në vazhdim.)

Në numrat me shënimet shpjeguese të këtyre fletëve shkruhet, se ndër interpretuesit biblistë ka mendime diskutuese se te “profecia e Danielit”, mbas vdekjes së Aleksandrit na parashikohet edhe ardhja e Mesisë, thuhet se ka edhe shtesa e rregullime të mëvonëshme nga pseudo Danielë etj. Pra duket sikur krahas simbolit “qengji”, Mesia na paska pasur edhe një tjetër më të hershëm si êdhi me njëbri (siç edhe “aquila Cristi” krahasuar me shqiponjën e Zeusit etj. Pas mbretit monobricjapit të parë, që identifikohet me Aleksandrin e Madh, katër brirët e cjapit, në katër erërat, janë: Kasandri në Maqedoni; Lisimahu në Traki e Azinë e Vogël; Seleuku në Siri, Mesopotami e Persi; Ptolemeu në Egjipt. Çuditërisht, “Danieli i lashtë” dhe pseudo Danielët, të cilët njihen për “mrekullinë e tyre të luanëve”, heshtin për kumtimin e Lukianit se edhe vetë Aleksandri i “kishte mbyllur brenda me luanë mjaft njerëz të ditur ”! (Cit. f 258)

Një jehonë nga kjo “temë me brirë” na transmeton edhe Kur’an-i, por jo me një njëbrirësh cjap, por me një tip “Dhulkarnejni-dybrirëshi” arabisht të papërcaktuar. (“KUR’AN-I”, bot. shqip 1992, Sura “El Kehf”, ajetet 83-110, f 412-415)
Ndër të tjera në Kur’an-i shkruhet:
“92. Mandej, ai [Dhulkarnejni. Sqarim yni A.L.] iu rrek përsëri një aso mundësie (një rrugë të tretë mes perendimit e lindjes – nga veriu. Shënimi i komentatorit kuranik)
93. Deri kur arriti mes dy kodrave (si penda) dhe mbrapa tyre gjeti një popull që thuajse nuk kuptonte asnjë gjuhë.
94. Ata thanë: “O Dhulkarnejn, vërtet Jexhuxhi dhe Mexhuxhi janë duke bërë shkatërrime në tokë, a bën që ne të të japim ty një kontribut, e që të bësh një pendë mes nesh dhe mes atyre?
95. Ai (Dhulkarnejni tha: “Atë që mua më mundësoi Zoti im është shumë më i mirë, po ju më ndihmoni me fuqi punëtore të bëj një pendë të fortë midis jush dhe mes atyre!”
96. Më sillni copa të hekurit! E kur e niveloi ai me dy anët e kodrave, tha” “Ndizni” e kur e bëri atë zjarr tha: “Më sillni bakër të shkrirë t’ia hedh atij!”… (Po aty cit.)

Sipas interpretimeve të shkollës egjiptiane, ky kokdybrirësh nuk duhet të ishte Aleksandri i Madh, por një lloj pejgamberi-njeri, i cili kishte pranuar një Zotin, më përpara zbritjes së Kur’anit. Vetkuptohet se Kur’ an-i nuk deklarohej se kishte kopjuar nga Bibla e Vjetër, për disa interpretime me “monozotin” të rregulluar mbrapa etj, por pretendon se All’llahu Xh.Sh. ia kishte zbritur ato informacione direkt në tru Muhammedit (ose indirekt Muhammedit me anën e Xhebrailit), me një tip E-maili të shenjtë hyjnor. Sipas interpretimeve të shkollës mesjetare turke ky Dhulkarnejn i Kur’anit a.s. nuk është kush tjetër por pikërisht idhulli imitues i Muratit II dhe Mehmetit II. Iskender Zül Karneyn = Aleksandri i Madh kokdybrirëshi dhe me këtë emër Iskenderie ata quanin Shkodrën. (Shih në S. Pulaha, “Luftat…Burime Osmane”, 1968, f 163, shën. 34. I. Bitlisi: “Në viset perendimore të Rumelisë në Arnavudili, ndodhej një fortesë e madhe që njihej me emrin Iskenderie themeluar për herë të parë siç thonë nga Iskender Zül Karneyn” etj.)
Leka
Leka
Moderator
 Moderator

Male
Number of posts : 334
Registration date : 2009-01-27
Points : 64
Reputation : 20

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty vazhdim

Post  Leka Mon Mar 23, 2009 5:13 am

Është shumë interesante ta përmendim këtu se nga ky interpretim i Kur’anit, diçka ka rënë edhe në veshët e M. Barletit, madje nga një fjalim i vetë Gj. Kastriotit. Fillimisht ai shkruan: “Epirotëve (këtu djemve të Gjon Kastriotit, pra edhe Gjergjit. Sqarim yni A.L.), pasi ua ndërruan emrat e parë, u vunë të tjerë, sipas zakonit të asaj gjindjeje. Gjergji…s’di se ç’gjë të pazakontë dukej se kishte, u quajt Skënderbeg, që është baraz me tonën: Aleksandër Beg” dhe më pas vazhdon: “Turqit, siç thuhet atdheun e lashtë e kanë pasur përtej maleve Rife, përtej viseve të murranit, pranë oqeanit të veriut…Thuhet se Aleksandri i Madh i pat mbyllur këta me shula hekuri si bagëti në një vathë dhensh ndërmjet maleve Hyperborë”. (M. Barleti, “Historia e Skënderbeut”, 1968, f 56; f 110)
Ne mendojmë se ky informacion, sado me një interpretim të lirë, lidhet me ajetin e Dhulkarnejnit/Aleksandrit të Madh dhe me mexhuxhët në origjinë fiset turkeselxhuke e mongoloide. Këtu me sa duket përzihet e ngatërrohet edhe “Muri i Madh” kinez. (Ndër autorët e shkollës shqiptare të interpretimit të Kuranit e pranuan Aleksandrin e Madh si dhulkarnejnin, S. Frashëri, N. Frashëri, L. Malltezi, M. Zeqo, J. Brahaj etj)

Kur, Mehmeti II, Fatihu ose ndryshe “Mehmet Pushtuesi” ishte duke zhvilluar betejën legjendare përpara Shkodrës, nga kodra-shkëmbi i Kazenës, përballë deklaroi: “Oh se ç’vend të shkëlqyer dhe të lartë paska zgjedhur shqiponja për vete dhe për folenë e zogjve të vet”! (M.Barleti,“Rr.Sh.”, f 56). Shqiponjë, padyshim ai quante Aleksandrin e Madh dhe zogjtë e saj, popullin alban, epirot e maqedon.
Teksti i Shkodrës, rihap një diskutim mjaft interesant në lidhje me fillim kohën e ndarjes së trashigimisë dhe atë “Testamentin” e pretenduar nga Aleksandri i Madh. Sipas burimeve antike, që shkruanin mbi historinë e Aleksandrit të Madh dhe sipas interpretimeve moderne nuk kemi pohime rreth ndonjë lloj “Testamenti” të shkruar apo të ndonjë lloj ndarje zotërimesh me gjallje të tij. Historishkruesit antikë, vazhdimisht na konfirmojnë pjesmarrjen e ilirëve në pushtimet e Aleksandrit të Madh, çka për rrjedhojë e normalisht Aleksandri duhej t’i rradhiste e llogariste edhe ata në ndonjë ndarje eventuale. Historiani romak Rufi shkruante: “Në fillim të pranverës së vitit 334 p.e.r., Aleksandri kaloi në Azi me një ushtri më të fortë nga guximi se sa nga numëri. Parmenioni udhëhiqte tridhjetmijë këmëbësorë maqedonë, pesmijë grekë dhe pjesa tjetër ishin nga ata që i kishin dërguar aleatët për këtë luftë. Ilirët, thrakët e tribalët vinin pas tyre me pesëmijë njerëz dhe veç këtyre kishte edhe njëmijë shigjetarë agrianë…(Rufi, sipërcit. Supl. Lib. II, 3. Ilirët…f 187-188)
Kur sapo Aleksandri kishte vdekur (323 p.e.r.), mësojmë për një grindje të madhe për shqyerje-ndarjen e zotërimeve nga një numër i madh komandantësh veteranë sëbashku me bijtë e tyre, grindje që shtrihet edhe midis reparteve të ndryshme, veçanërisht midis kalorësve dhe këmbësorëve. Me këtë rast, ne duhet të mendojmë se “kazani po ziente” dhe kësisoj hapet supozimi se më 325 p.e.r. Aleksandri mund t’i ketë paraprirë kësaj situate, me atë ndarjen midis 12 trashigimtarëve. (Kjo shkon edhe në koinçidencë me 12 apostujt e Jezusit!) Dhe duhet nënvizuar se në vitin 325 p.e.r. Aleksandri nuk kishte akoma një pasardhës trashigimtar as mashkull e as femër dhe prandaj ky as nuk përmendet në tekstin e Shkodrës, që do të thotë edhe se formulimi ishte i saktë, në këtë pikë.

Tani të rikthehemi te ajo “pika e dobët”, që e kemi sipërpërmendur. Sapo ishim njohur mirë me këtë tekst “apokrif” të Shkodrës, që ka pretendimin si datim vitin 325 p.e.r., ne, me ngurrim kuptohet, na shkoi mendja për një krahasim te “Libri i parë i Makabenjve”, (“Bibla e Vjetër”, cit. f 1311, 1, 1), që po e citoj të plotë:
“Aleksandri i Madh dhe ndarja e perandorisë”
Pasi Aleksandri biri i Filipit, maqedonas, që më parë mbretëroi në Greqi, doli nga dheu Ketim, e goditi Darin, mbretin e persianëve dhe të medëve, ndërmori shumë luftëra, pushtoi qyteza dhe i vrau mbretërit vendës, atëherë arriti deri në skajin e tokës e pushtoi shumë popuj. Atëherë toka mbarë heshtoi para tij, iu rrit mendja e zemra iu mbush me kreni. Bashkoi një ushtri tejet të fortë, nënështroi krahina, popuj e princa e i bëri t’i paguajnë të dhjetat e vartësisë. Atëhere u sëmur dhe e pa se po vdiste. I thirri oficerët e vet, bujarët që kishin qenë rritur bashkë me të që në moshën e re, dhe ndërsa ishte ende gjallë ua ndau mbretërinë e vet. Aleksandri vdiq pasi kishte mbretëruar 12 vjet. Oficerët e morën pushtetin secili në krahinën e vet. Pas vdekjes së tij të gjithë u kurorëzuan, kështu edhe bijtë e tyre pas tyre gjatë vjetëve vijues. Kështu u shumëzuan të këqiat mbi tokë.
Përkthyesi, komentatori dhe shpjeguesi i këtij citimi, e thekson se ky shkrim ka një karakter historik, pra nuk kemi të bëjmë me ndonjë lloj “parashikimi” dhe në shënimet (1, 1-9; 1; 3) shkruan dhe ripërsërit, duke e nxjerrë jo të saktë tekstin e Makabeut: “Leka s’e ndau në shtratin e vdekjes perandorinë, por ajo vetiu shkoi duke u shkatërruar e ndarë nga oficerët e tij që e okupuan pushtetin me forcë”.
Ky komentim, me njohuritë që njiheshin deri më 1994 të botimit shqip të Biblës, ishte i pranueshëm, por tashti që ai shkon edhe në përputhje me tekstin e Shkodrës, mendoj se mund të bëhet disi dikutueshëm. Komentatori e ka theksuar atë që nuk e thekson as vetë kapitulli biblik: “Aleksandri nisi ta mbajë veten për hyjni” dhe për këtë na rekomandon një shembull tjetër te “Profecia e Ezekielit” 28, 2.5/:
”Biri i njeriut, thuaj princit të Tirit:
Kështu thotë Zoti Hyj:
Pasi mendja t’u rrit e the:
“Unë jam hyjni,
rri mbi fronin e zotave,
në kërthizën e detit!”,
megjithse je njeri e jo hyj…
Ja, po qenke më i mençur se Danieli…
Do të vdesësh…
Vallë a do të thuash më:
“Jam Hyj?…

Grindje ndarjet ishin në kulm, kur trupi pa jetë i Aleksandrit (Qershor, 323 p.e.r.) qëndronte akoma në një sallë të madhe, ku e kishin vendosur që të ishte si të thuash edhe dëshmitar i vendimeve dhe marrëveshjeve të ushtarakëve. Tashti ne informohemi, se një pjesë pranuan mendimin e Perdikës, që të pritej lindja nga shtatzania e Roksanës, gruas së Aleksandrit të Madh, dhe po qe se ishte mashkull atij t’i caktoheshin disa tutorë si Leonati, Perdika, Krateri dhe Antipatri etj, e me atë rast u bënë edhe betimet përkatëse. Burimet kanë treguar se në rrugë, gjatë fushatës në lindje, diku andej nga Afganistani, Aleksandri u dashurua dhe u martua me një vajzë që quhej Roksana. Ndërkaq, çuditërisht, nuk kishte pasur informacione as për ndonjë shtatzani të saj, as nëse vetë Aleksandri kishte pasur dijeni dhe as për ndonjë lloj testamenti të mundshëm ndaj këtij trashigimtari të pritshëm! Normalisht Roksana duhej të kishte ngelur shtatzënë me Aleksandrin, ndoshta aty nga fundi i vitit 324 p.e.r. ose përgjatë vitit 323 p.e.r. dhe burimet na tregojnë se ajo ndërkohë ishte dërguar në Maqedoni. Kontradiktat e brendëshme e kishin dobësuar perandorinë gjigande, por vdekja natyrore e “birit të pavdekshëm të Zeusit” shkaktoi një tronditje të menjëheshme dhe kontradiktat shpërthyen haptazi. Kështu ndaj propozimeve të Perdikës u rebeluan këmbësorët. Ata caktuan si mbret Adrideun, vëllanë e Aleksandrit nga një grua tjetër e Filipit, por duke i lënë edhe trashigimtarit të Aleksandrit, të supozuar mashkull, “një copë nga pjesa e shtetit”! Në krye të ndarjes Maqedoni e Greqi vendoset Antipatri, babai i Kasandrit. (krhs Antipatrea, ish emri i Beratit) e pasuar pastaj me një listë të gjatë ndarjesh të provincave, ku vërehen edhe disa nga udhëheqësit e vjetër me të bijtë e tre. Atje shohim edhe se ilirit Pito i ka takuar Media e Madhe (Persia e sotme). Dhe kjo është një copë e madhe, çka edhe na tregon se Aleksandri e ka mbajtur fjalën ndaj ilirëve. Pas pak muajsh (nuk përcaktohet se sa?!) burimet tregojnë se Roksana, e dërguar në Maqedoni, ka lindur trashigimtarin mashkull Aleksandrin e ri, të cilit si regjent kryesor fillimisht i ishte caktuar Polyperhu, i pasuar me një numër regjencash të tjera. Tashti mësojmë për fillimin e peripecive të Olimpisë dhe Roksanës me Aleksandrin e Ri, nën përndjekjet e Kasandrit. Në vitin 317 p.e.r., gjashtë vjet pas vdekjes së Aleksandrit, Olimpia si mjeshtre e komploteve, e vret mbretin Adrideun dhe gruan e tij Euridikën dhe merr qeverisjen. Një vit më pas, më 316 p.e.r. Kasandri, biri i Antipatrit, i martuar me Thesalonikën bijën e Adrideut dhe Euridikës, arrin ta vrasë Olimpinë, kurse Roksanën dhe Aleksandrin e Ri i internon nën vërejtje në kështjellën e Amfilopolit. (nxjerrë nga, Justini, cit. Libri XIV; Amfipoli qytet dhe kështjellë në Maqedoni.)
Vetëm pasi kanë ndodhur gjith këto ngjarje e pasi kanë kaluar disa vite ne informohemi edhe për kalimin, nga ajo ish ndarja e madhe kaotike, në katër pjesë ku dominojnë Kasandri, Lisimahu, Seleuku e Ptolemeu. (Diodori, “Bibliotheca Historica” Libri XVIII, 4, 49; Libri XIX, 11, 36, 51 etj; Justini, “Epitoma Historiarum Philippikarum Pompei Trogi”, Lib. XIII-XIV etj)

Konstatojmë se “parashikuesi” biblik Danieli, nuk është ndalur në këtë vorbull ngjarjesh e personash dhe nuk na jep ndonjë informacion “me parashikime brirësh” për mbretin Adrideu (ose Arideu) dhe as për çeshtjen e Roksanës e Aleksandrit të Ri trashigimtar, “birin e të birit të Zeusit”, por ka kapërcyer direkt te “katër brirët”. Informacione për ato nuk jep as Makabeu, i cili megjithatë nuk i ka përfillur fare “brirët e shenjtë”.
Por, ç’ndodhi me Aleksandrin e Ri dhe Roksanën? Ç’gjë dhe arësye të pazakontë kishte Kasandri dhe ndjekësit e tij, ndaj këtij trashigimtari që duhet t’i takonte legjitimiteti?! Mos ndoshta Olimpia kishte sajuar ndonjë lloj “ngjizje hyjnore” edhe për Roksanën, apo se kohëlindja e Roksanës shkaktoi dyshime?! “Mjegulla e Buenës mbi Rozafat” nuk na lejon të shohim. Ajo që dimë është se Aleksandri i Madh nuk e përmbushi porosinë e të parëve të tij, për t’u varrosur në varrin e në tokën atërore dhe prandaj dinastia nga gjaku i tij u shua. Këtë e kishte “parashikuar” edhe orakulli politeist i gadishullit tonë, megjithse me kohë i kishte dalë nami për ato përgjigjet “parashikuese” me dy e tre kuptime. (Trog Pompei, sipas Justinit, cit. Lib. VII)
Aleksandri i Madh, me të vërtetë se ishte edhe një “pinjoll i farës së shquar të popujve Ilirikë të së njejtës gjuhë”. Ai e provoi të ishte një reformator si “Biri i kryezotit Zeus me Olimpinë tokësore në Tokë”, por megjithatë, ai nuk ishte vetë kryezoti politeist e as zoti monoteist. Një filozof kishte shkruar: “Zeusi hyjnor, mëndjelartë etj, me epshet e shfrimet e papërmbajtura seksuale e mbushi plot e përplot tokën dhe qiellin me perendi të ligjshme e me perendi dobiçë të pa ligjshëm”. Dhe ky nuk ishte ndonjë konstatim i ri, plot 23 shekuj më parë, me rastin e një rimartese poligame të Filipit II, duke marrë shkas nga legjenda e sajuar e shtatzanisë së Olimpisë, një nga njerëzit e nuses e ofendoi direkt Aleksandrin në këtë mënyrë: “Tani do të lindin mbretër të vërtetë e jo një mbret dobiç”. (Athenaei, “Deipnosophistae”, Lib. XIII)
Leka
Leka
Moderator
 Moderator

Male
Number of posts : 334
Registration date : 2009-01-27
Points : 64
Reputation : 20

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty pjese e fundit

Post  Leka Mon Mar 23, 2009 5:13 am

Në tërë vorbullën e mitologjisë së bashkimeve seksuale, të metamorfizimeve etj, e shohim Zeusin edhe si fillues eksperimentimesh të riprodhimit gjenetik me klonime e shartime hyjnore e tokësore. Zeusi mashkullor e pjell virgjëreshë Athinanë “perendinë e perendisë” nga koka, ndërsa “embrionin e Semelës”, të marrë nga barku i së ëmës, e rriti dhe e polli nga mishi i kofshës së vet gjigande!
Do të vinte edhe koha monoteiste kur “Biri i Perendisë e njëkohësisht vetë Ati/Perendija dhe Shpirti i Shënjtë” do të na prezantohen me Jezu Krishtin, ashtu si një lloj kloni hyjnor, po qe se do t’a përshtatnim retrospektivisht me shkencën e arritjet moderne të inxhinierisë gjenetike. Ndërsa “mbarsia me hyjnorë” e nuseve dhe e virgjëreshave tokësore dhe e pjelljes së tyre me binjakë e trinjakë, nuk ishte ndonjë gjë e re, triniteti ngjalli shumë kundërshtime në interpretimet e ndryshme të sekteve. Akoma edhe kur u shkrua/tubua Kur’an-i i Zbritur, nuk konceptohej dot mono perendia si “tre perendi në një” dhe gjithashtu debatohej rreptë, sepse Perendija/All’llahu nuk mund të kishte një fëmijë, megjith theksimin se s’ka asnjë gjë që nuk mund ta arrijë All’llahu, mjaft që ai ta bëjë në mendim dhe t’i thotë: Bëhu! Kur’an-i e pranonte ngjizjen në mitrën e virgjëreshës Mejreme/Maria (pa i prekur cipën e virgjërisë) me idenë/mendimin e frymën e All’llahut, e pranonte Jezusin/Isanë si pejgamber, si të ngjitur tek All’llahu, madje edhe si një bashkbisedues e dialogues i tij atje në hapësirat ndëryjore. Por, ndërkaq Kur’ an-i dhe vetë All’llahu absolutisht nuk e pranonin atësinë e ligjshme për Jezusin, sipas koncepteve vulgare politeiste e tokësore.

Amësia e Aleksandrit ishte tokësore e po ashtu edhe ajo e Jezusit, por ndryshimi qëndron se te Olimpia, jo virgjëreshë, kemi “një kontakt direkt seksual fizik me farë/spermë gjarpëri të mirë, si metamorfizim i Zeusit”, ndërsa tek e martuara Maria, megjithatë virgjëreshë, nuk kemi asnjë lloj kontakti seksual fizik, por vetëm një vet ngjizje tip hemafroditizmi me ide-mendimin e Zotit nga një hapësirë ndëryjore.
Olimpia, “njera nga të përzgjedhurat e kryezotit politeist Zeusit”, ishte një grua kriminele e gënjeshtare e aftë t’ia vinte “brirët e turpit” burrit Filip dhe “brirët e Zeusit pellazgjik” të birit Aleksandër. Ajo madje e nxiti vrasjen e burrit të saj, me vrasësin e paguar Pausanin, të cilin e gozhdoi në një kryq druri, duke i vënë në kokë një kurorë të artë. Përkundrazi Maria, e urtë e ndershme dhe e butë, e përzgjedhura e mono Zotit, nuk i la asnjë turp Jozefit, burrit legjitim dhe të aftë tokësor. Birin e saj dhe të vetëm hyjnor të Zotit, Zotin Krisht njerëzit e kryqëzuan dhe i vunë në kokë një kurorë drizash… Monoperendisë, kristiane parimisht nuk do t’i lejohej më asnjë lloj kontakti seksual i drejpërdrejtë me ëngjëllushet qiellore, me murgeshat e gratë tokësore e për më tepër në kristianizëm nuk do të ketë më asnjë lloj ngjizje tjetër ndërhyjnore si ai me Marien/Mejremen. Monozoti kristian riprodhon një fëmijë mashkull vetëm një herë në infnit kohën, ndërsa monozoti islam nuk ka absolutisht asnjë të tillë në infinit kohën e megjithatë thuhet se ata janë një i njëjti!

Mund të themi se me kohë gradualisht në hapësirat e feve të mëdha monoteiste zhduket kujtimi i brirëve, megjith ndonjë rudiment të vogël simbolik aty-këtu. Tashmë vetëm, dreqi, satana, shejtani na paraqitet me brirë, si një simbolizim i djallëzisë dhe i mençurisë në sensin e keq.
Në botën njerëzore përpjekja e Aleksandrit “me një bri të mrekullueshëm cjapi”, që imitonte Zeusin me mitologjinë e dhisë amalteze në një shpellë të Kretës, megjithse siguroi dy vende në “Beslidhjen e Vjetër”, nuk e kaloi klasën për në “Beslidhjen e Re”, as sëpaku si ndonjë i dërguar pejgamber. Jezusi triumfoi nga poshtë si “biri i vërtetë dhe i vetëm i monozotit” dhe fitoi edhe “pavdekësinë e përjetëshme”, të cilën aq me dëshpërim e kishte kërkuar Aleksandri i Madh.

Monedha e objekte arkeologjike me Aleksandrin e Madh të gjetura rastësisht në Shkodër.
Duke i lënë mënjanë rrënimet e regresin që solli pushtimi turko-osman, pastaj shkatërrimet e shek XX, mjerisht e paradoksalisht u desh edhe “Koha e Demokracisë” me një dam ndoshta të pariparueshëm me shkatërrimin e komplet zonës arkeologjike! Dhe kjo në një kohë kur sipas vetë deklarimeve të autoriteteve të arkeologjisë, ato “sapo kishin nisur” aty nga mesi i viteve 80-të…
Jo rrallë ndeshim shkrime ku merret si një dogmë se në botën antike, për shkëmbimin mall-monedhë, vlenin vetëm sistemet monetare lokale. Por, ja që te Plini, gjejmë edhe përjashtime nga rregulli: “Populli romak nuk e përdori monedhën prej argjendi përpara se të mundëte mbretin Pirro…Më përpara kjo monedhë vinte nga Iliria dhe pranohej në vend të mallit”. C. Plini Secundi, “Natyralis Historiae”, Lib. XXXIII, 3 (13)
Kjo na çon në mendimin se ky fenomen shkëmbimi me monedha argjendi (ari vetkuptohet) duhet të ketë ndodhur fillimisht edhe midis botës helene dhe ilirëve më pak të zhvilluar. Mbase kjo mund të jetë edhe një arësye ku çuditërisht në Shkodër dhe në disa emporione janë gjetur shpesh monedha argjendi të botës helene madje edhe mjaft të hershme etj.
Tashti le të paraqesim pamje nga monedhat e objektet e gjetura rastësisht në Shkodër dhe të japim ndonjë koment se çfarë mund të tregojnë ato.
Fig. Nr. 1. Monedhë argjendi e shek IV p.e.r. Prerje e kohës së Filipi II, për nderimin e të birit Aleksandrit. Nga njera faqe shkruan greqisht “Aleksandro” dhe paraqet Zeusin me skepter dhe shqiponjë, ka një monogram “A” dhe një germë “?”. Ky motiv ndeshet qysh heret edhe në vargjet homerike: “Po qe se fisin tim ti kërkon t’a njohësh… skeptrin me shqiponjë Zeusi ia dhuron” etj, që ishte si një model i përhapur në hapësirën mesdhetare ku kishte mbërritur dominimi hegjemonist e ai i besimit politesit grek. (Homeri, “Iliada”, përkth. shqip, VI, 147-284)
Faqia tjetër paraqet Aleksandrin e ri në profil. Në katalogun e monedhave greke konfirmohet prezenca e saj në shek IV p.e.r. Pretendohet të jetë gjetur në rrethinat e kështjellës, në mbeturinat e dheut të hedhur. (Koleksion personal)
Fig. Nr. 2. Medalion prej bronzi me një faqe, derdhje dhe shkrim me inçizim të lexueshëm “Demos i Thesalonikut [ja kushton] Aleksandrisë”. Paraqet në profil Aleksandrin e Madh me përkrenare, ku në anësore ka një sqap me një bri dhe më lart një kokë luani me krifë. Pretendohet të jetë gjetur në kodrat e Shkodrës. Ka qenë e veshur nga një shtresë ranore. Figurimin e sqapit ne e shohim të krahasueshëm me “sqapin me një bri të mrekullueshëm” të Biblës dhe me një tip egjiptian (Koleksion personal)
Fig. Nr. 3. Monedhë argjendi e përdorur si varëse qafe. Nga njera faqe ka figurimin në profil të perendeshës Athina e cila ka në përkrenare një qenie shartesë mitologjike detare, me kokë shqiponje dhe me krahë fluturues, e krahasueshme nga ne me dragoin e kishës së Mesopotamit etj. Ka monogramin A. Në faqen tjetër ka shkronjën greke F cfurkun e Poseidonit dhe germën A. Paraqet një luan dhe shkrimin gr. YE???O?. Kjo monedhë sipas katalogut është me prejardhje greke, por imitim nga Lukania. Në katalog konfirmohet ekzistenca e saj. Monedha është e inkasturar në një rreth, sepse ka qenë përdorur si varëse qafe. Është blerë te një argjendar, pretendohet të jetë gjetur në zonën e kështjellës. E kemi sjellë për ilustrimin e mitologjisë së Athinasë e cila përmendet edhe në “Privilegjet” e Shkodrës (Minerva, sipas përkthimit latin). Shih edhe dy monedha athinase të gjetura në Shkodër me kultin e Athinës si qyqe dhe si njeri. Athinaja në formën e metamorfozës si qyqe, sipas mitologjisë ka qenë edhe “protektoria” e Trojës. (Koleksion personal)
Fig. Nr. 4a. Monedhë argjendi e Basileusit Ptolemeu të Egjyptit, njëri nga të katër zëvendësuesit e Aleksandrit. Njera faqe ka portretin e Ptolemeut, faqia tjetër një shqiponjë të shkëlqyer që ka shkelur me kthetra një krokodil. Simbolin e shqiponjës e gjemë edhe në Bibla, ndërsa krokodili sibolizonte Egjiptin etj. Duke u nisur se një monedhë me një shqiponjë afërsisht të tillë e ka pasur edhe basileusi Perseu i Maqedonisë, bashkëkohës i Genthios-it të Shkodrës, shek II p.e.r. (Fig. 4b), ne mendojmë se kemi të bëjmë me ish shqiponjën e Aleksandrit të Madh. Gjendet në katalog, shek IV p.e.r. Është gjetur në bregun e Drinit poshtë kështjellës. (Koleksion personal)
Fig. Nr. 5. Fotokopje e një monedhe argjendi e bazileusit Lisimahu të Thrakisë, njëri nga të katër gjeneralët që ndanë teritoret e Aleksandrit të Madh e gjetur në Shkodër. Nga njera anë ka në profil Aleksandrin me bririn e Ammonit dhe nga ana tjetër Athinanë me mburoje etj. (Pronë e koleksionistit Mark Pali)
Fig. Nr. 6. Monedhë sirofenikase e basileusit Dhimitri II Nikator. Nga njera anë portreti i basileusit me mjekër dhe diademë, nga ana tjetër Zeusi i ulur në fron etj. E gjetur në Shkodër. (Koleksion personal)
Fig. Nr. 7. Stema heraldike origjinale e qytetit të Shkodrës e gjetur në “Statutet e Shkodrës” me shqiponjën e zezë të Aleksandrit të Madh dhe Pirros së Epirit.
Nga burimet antike dhe ato numizmatike Aleksandri i Madh kishte edhe simbolika me cjap e shqiponjë dhe po ashtu edhe Pirrua i Epirit në përkrenare kishte bri cjapi, i pëlqente ta thërrisnin “shqiponjë” e madje se njihej edhe si “rritës shqiponjash”. (Plutarchi, “Vitae Parallele”, 10; Eliani, Lib. II, 40, 45.)
Të gjithë kemi dëgjuar se simbole të Aleksandrit dhe Pirros i kishte imituar edhe Skenderbeu, në kuptimin e ruajtjes së traditës dhe vazhdimësisë së lashtë të fisit të tij. Në qoftë se edhe Aleksandri i Madh, sipas tekstit të Shkodrës e kishte pasur një “Atlet të tij” edhe Skënderbeun e mbiquajtën “Atlet të Krishtit”… Por, ne vërejmë se kokcjapi i Skënderbeut, ka dy brirë dhe jo një “të mrekullueshëm” si ai i Aleksandrit të Madh në Bibël! Dr. M. Zeqo, mendon se “Përkrenaria e Skënderbeut” është punuar në Itali dhe i është dhuruar atij si “një simbolikë, edicioni i dytë i ndeshjes së cjapit njëbri të Perendimit me dashin dybrinoç të Orjentit, që gjendet te “Vizionet e Danielit” në Biblën e Vjetër”, pra si një lloj “profecie e re mesjetare kristiane”! Ndërkaq, siç e përmendëm, ishin turqit që ia dhanë emrin Gjergj Kastriotit si Iskender/Skanderbeg, në kujtim e nderim për Aleksandrin e Madh, të cilin ata në turqisht e quanin Iskender Zül Karneyn = Aleksandri i Madh kokdybrirëshi. A thua dhurata italiane e ruajti kuptimin e Dhulkarnejnit?!

Do të shtonim se në kohën tonë moderne, imitimi dhe improvizimet e reja të këtyre ish simbolikave antike e mesjetare në stema republikane e në personel njerëzor ceremonial “republikan”, rrezikojnë të kthehen në qesharake, siç edhe shpikja më e fundit alla shqiptarçe me Dhulkarnejnët me përkrenare me “Koksqap të Artë”, me pelerina të kuqe, me opinga dhie e të lyer me deodorantë, si një lloj “edicioni modern” i ligjvënësve tanë!
Me kohë ironia e hollë popullore filloi t’i konsideronte “brirët e shenjtë” jo vetëm si një simbol i “budallallëkut me brirë”, por edhe se “gruaja i kishte vënë burrit brirë”. Edhe përkrenaret antike e mesjetare edhe kultet kalorsiake, filluan të shkaktonin ilaritete. Dikur edhe vetë perenditë e rrangut të lartë e të aristokratizuara të Olimpit kishin filluar të ankoheshin e të talleshin me disa perendi të barbarëve, të cilat me hir e me pahir i ishin imponuar “Malit të Perendive”, kur këtyre filluan t’i mungonin jo vetëm flijet njerëzore por edhe ato shtazore. Kështu ndodhte edhe me malokun Hyun e grigjave dhe kullotave Panin, një lloj kloni mitologjik shartesë gjysëm njeri e gjysëm skjap, që kapardisej me zë të lartë në tribunën e Olimpit, i cili jo vetëm që qelbej era sqap, por na kishte marrë me vehte atje lart të gjithë vllazërinë e far e fisin e tij si metekë (të ardhur pa leje), duke e katandisur Olimpin si një Bathore…

Mungesa e vërtetitmit me siguri të vendgjetjes, moskontrolli rigoroz i autenticitetit etj, sigurisht nuk na lejojnë që të japim përfundime të sigurta për vërtetimin e një prezence në Shkodër, të Filipit II dhe Aleksandrit të Madh etj.
Duke besuar se nesër brezi i ri do të jetë më me fat dhe se “rojzat e fatijet”nuk do të luajnë keq, le të shpresojmë që këto monedha dhe objekte të mos i kenë hedhur dallgët e kohës fare rastësisht, ashtu siç ato shishet e detarëve që i nxjerr deti kushedi se ku…
Leka
Leka
Moderator
 Moderator

Male
Number of posts : 334
Registration date : 2009-01-27
Points : 64
Reputation : 20

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty Re: Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe

Post  ZEUS10 Mon Mar 23, 2009 8:40 am

Ky eshte origjinali:

Statuti di Scutari
della prima metà del secolo XIV

con le addizioni fino al 1469

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 CorpusStat_15

A cura di Lucia Nadin
Traduzione in albanese a cura di Pellumb Xhufi
Con saggi introduttivi di Giovan Battista Pellegrini,
Oliver Jens Schmitt e Gherardo Ortalli

collana Corpus statutario delle Venezie, 15

giugno 2002, 17x24 cm., 248 p., 4 tav. col. f.t., bross.
ISBN-10: 88-8334-042-6 ISBN-13: 978-88-8334-042-0 € 31,00


Una nota nella Bibliografia statutaria curata da Leone Fontana nel 1907 è praticamente tutto ciò che era stato scritto fino ad oggi sullo Statuto di Scutari conservato nel ms. 295 della Biblioteca del Museo Correr. Ma negli ultimi anni due studiosi – in ambiti di ricerca differenti e senza sapere l’uno dell’altro – si sono ritrovati quasi contemporaneamente a lavorare sul codice: Lucia Nadin con interessi linguistici e Oliver Jens Schmitt con prospettive più direttamente storiche hanno ripreso in mano quel testo, che ha cominciato così anche ad essere oggetto di qualche segnalazione.
Fin da una prima lettura è apparso evidente il particolare valore storico dello statuto; di qui la decisione di procedere ad un’edizione critica, accompagnata dagli studi di corredo necessari per il suo pieno utilizzo, che lo rendesse disponibile a chi voglia avvicinarsi a un documento di fondamentale importanza da più punti di vista.
Si tratta di un vero «monumento dell’Albania medievale» ma anche qualcosa di più, dal momento che risulta di sicuro interesse per la storia della costa orientale dell’Adriatico e dei suoi rapporti con Venezia e con le maggiori potenze dell’area, nel quadro dei grandi equilibri internazionali. Ha inoltre il pregio di essere il più antico testo legislativo prodotto sul territorio albanese giunto fino a noi; è una chiara e organica testimonianza di quell’Albania costiera, di centri urbani, così diversa dagli stereotipi che ancora oggi rischiano di appiattire tutta la realtà albanese nella logica del “paese delle aquile” e delle culture della montagna; ci tramanda il ricordo di uno straordinario incrocio di culture e di genti, di rapporti e di prevaricazioni; è la testimonianza di una stratificazione di vicende e civiltà passata attraverso un’esperienza plurisecolare.
descrizione


Scutari e i suoi statuti

Gli statuti, tra Scutari e Venezia, di Gherardo Ortalli
Un monumento dell’Albania medievale: gli statuti di Scutari, di Oliver Jens Schmitt
Il testo statutario, di Lucia Nadin
I caratteri linguistici, di Giovan Battista Pellegrini
Il codice degli statuti e l’edizione, di Lucia Nadin

Statuta Scodrae
Indice dei capitoli
Edizione del testo

Statutet e Shkodrës, traduzione a cura di Pellumb Xhufi

Indice delle parole e glossario
ZEUS10
ZEUS10
King
King

Male
Number of posts : 713
Location : CANADA
Humor : Great, the lightning during the anger greater.
Registration date : 2009-01-27
Points : 150
Reputation : 53

http://www.zeus10.com

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty Re: Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe

Post  ZEUS10 Mon Mar 23, 2009 8:49 am

Kurse kjo eshte harta Veneciane e Shkodres e gjendur bashke me statutet e shek te 14.

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Carta_scutari1
ZEUS10
ZEUS10
King
King

Male
Number of posts : 713
Location : CANADA
Humor : Great, the lightning during the anger greater.
Registration date : 2009-01-27
Points : 150
Reputation : 53

http://www.zeus10.com

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty Re: Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe

Post  ZEUS10 Mon Mar 23, 2009 8:58 am

Megjithate une shkeputa nje fragment nga Agron Luka
qe e ka takuar personalisht zbuluesen e ketij testamenti dhe ai thote:

Çështja e Testamentit dhe e Privilegjeve të Aleksandërit të Madh, akorduar ilirëve
Në librin e ri, prof. Nadin e ka ritrajtuar më gjerësisht dhe me prurje të reja, çështjen e këtij Testamenti dhe Privilegjeve të Aleksandërit, akorduar ilirëve (f 122-124). Mirëpo, megjithëse e pranon se treva iliro-albane-epirote dhe Shkodra kishin qenë realisht e historikisht, brenda rrethit trashëgimor të Aleksandërit të Madh, përsëri ajo ngul këmbë se ky testament dhe këto privilegje ishin hipotetike mbi bazën e një dokumenti të falsifikuar, si një dokument apokrif i përpunuar më vonë etj.
ZEUS10
ZEUS10
King
King

Male
Number of posts : 713
Location : CANADA
Humor : Great, the lightning during the anger greater.
Registration date : 2009-01-27
Points : 150
Reputation : 53

http://www.zeus10.com

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty Re: Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe

Post  ZEUS10 Mon Mar 23, 2009 9:05 am

Por pse profesorja Italiane kembengul qe ky document eshte i falsifikuar pa dhene argumentin me te vogel per kete mendim?
Pergjigjen e jep po Agron Luka pak me poshte:

Ndoshta-ndoshta, juve ju ka mbajtur disi peng edhe krenaria italiane, sepse e kam konstatuar qysh në fillim se nuk ju ka pëlqyer ai formulimi: Aleksandri i Madh ua la si trashëgim ilirëve, tokat e bregdetit të Adriatikut italik nga veriu në jug, nga Aquiloni deri te Kepi Japigjia ku edhe tërë njerëzit e saj do të ishin të nënshtruar e si robër të ilirëve. Ju, qysh herën e parë deklaroheshit se, nuk kishit dijeni që Aleksandri i Madh kishte pasur të bënte me Italinë! Kurse ne ju sollëm disa ilustrime. Kështu ne shohim, te autorët antikë se, ilirët që ishin ndër aleatët e kontribuuesit kryesorë të fuqisë ushtarake të Aleksandërit të Madh, morën jo vetëm territoret e veta, por edhe mjaft territore e shpërblime të tjera

Nese Agroni ka te drejte ne konstatimin e tij atehere, ky eshte dokumenti me i rendesishem i historise tone dhe kopja origjinale duhet te mos mbahet peng por te ruhet me kujdes qofte dhe nga nje muze Italian.
ZEUS10
ZEUS10
King
King

Male
Number of posts : 713
Location : CANADA
Humor : Great, the lightning during the anger greater.
Registration date : 2009-01-27
Points : 150
Reputation : 53

http://www.zeus10.com

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty Re: Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe

Post  ZEUS10 Mon Mar 23, 2009 9:43 am

“PRIVILEGIUM ALEXANDRI MAGNI MACEDONIS EX GRECO ORIGINALI TRADUCTUM”
Tani le te shohim si e falsifikojne serbet dokumentin e mesiperm

"PRIVILEGIUM ALEXANDRI MAGNI donatum Populis SLAUIS: Quod ex libro greco antiquissimo extractum...
Pribojevic je objavio tekst ove povlje uz popratno pismo Sigismunda Djurdjevica Dubrovcanima, koji prema posebnom navodu ovu povelju, odnosno privilegij, nasao u dubrovackom arhivu, a bila je podrijetlom iz arhiva u Carigradu. Pribojevic naime pise: "Privilegium Alexandri Magni donatum populis Slavis!" O pronalasku ovog privilegija u Dubrovackom arhivu, podatak se nalazi u rukopisu Ignjata Djurdjevica. Prema pisanju mavra Orbinija, koji je takodjer objavio tekst povelje na talijanskom jeziku, nalaznik je Giulio Baldasari. Uz samu povelju, kod Vinka Pribojevica pise da je nadjena u Carigradu u jednoj staroj knjizi i da je sa grckog prevedene na latinski "od rijeci do rijeci" Pribojevic je bio prvi koji je povelju tiskom objavio.

Tekst se ne nalazi u svim izdanjima ali se tekst iz 1532. godine cuva u biblioteci zagrebacke nadbiskupije tzv. Metropolitani Sig. M 11842 al.21 pa Zagrepcani i svi koji su zainteresovani za ovaj tekst mogu da ga na gore pomnutom mestu provere.
ZEUS10
ZEUS10
King
King

Male
Number of posts : 713
Location : CANADA
Humor : Great, the lightning during the anger greater.
Registration date : 2009-01-27
Points : 150
Reputation : 53

http://www.zeus10.com

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty Re: Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe

Post  Leka Mon Mar 23, 2009 4:00 pm

ZEUS10 wrote:Kurse kjo eshte harta Veneciane e Shkodres e gjendur bashke me statutet e shek te 14.

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Carta_scutari1


Shume interesante kjo harta Zeus10, te falenderoj nuk e kisha pare ndonje here.

Kam lexu mos gabohesha kroniken e nje prifti italian emeri e te cilit tani per tani nuk me kujtohet, i cili kishta shkru per ramjen e Shkodres dhe thoshte se liqeni i shkodres ashte liqen i ri se ai nuk permendet nga shkrimtaret e vjeter. Pastaj adhe ato liqenet e tjera po me qudisin shume se une prej andej i kam rrajte dhe nuk i kam pa kurre.


Pothuajse 1 kilometer larg kalas Rozafa ne rrazen e malit Tarabosh bash aty ku bashkohet Buna me Drinin ashte nje fshat me emnin Zus, aty ashte adhe nje kishe shume e vjeter (rrenojat e saja tepakten)
Leka
Leka
Moderator
 Moderator

Male
Number of posts : 334
Registration date : 2009-01-27
Points : 64
Reputation : 20

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty Re: Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe

Post  Leka Thu Apr 23, 2009 3:27 pm

MUNDËSIA E PREJARDHJES SË SHQIPTARËVE NGA ATLANTIDA LEGJENDARE??!



Në historiografinë botërore, kohën e fundit, ekzistojnë tendenca serioze të dëshmimit të një hipoteze tejet të guximshme se shqiptarët dhe baskët, janë popuj të Evropës me një prejardhje të lashtë historike, ku zanafillat e tyre mund të kërkohen aq larg, deri tek civilizimi i lashtë misterioz botëror, i njohur si Atlantida.

Mundësia e prejardhjes së shqiptarëve nga Atlantida e lashtë legjendare, kuptohet, është totalisht në suazat e një hipoteze të mundshme, me tendenca serioze akademike edhe të dëshmimit të saj të afërt materialo-shkencor.
Ashtu siç do të shohim në vazhdim, prejardhja e lashtë e shqiptarëve, ka mundësi të mos fillon me civilizimin e hershëm pellazg-ilir, por i ka rrënjët shumë thellë e më thellë se sa realisht mendojmë ne vetë.
Në dritën e kërkimeve dhe zbulimeve të reja, hasa në një hipotezë tejet të guximshme se pasardhësit e popullit të Atlantidës legjendare në Evropë, mund të janë baskët dhe shqiptarët. Kuptohet nuk u befasova, por as nuk e pranova atë menjëherë si megalomani nacionale e cila sigurisht më konvenonte si shqiptar. Përkundrazi, kërshëria ime mu ngacmua seriozisht dhe unë fillova të hulumtoj edhe më tej duke gjurmuar dhe mbledhur materiale të ndryshme që sado pak do të mundësojnë më racionalist t’i besoj kësaj hipoteze.
Se ilirët e kanë një prejardhje të lashtë në këto troje dhe se ne jemi pasardhës të denjë të këtij civilizimi, flasin shumë studime jo vetëm të studiuesve shqiptarë, por numri më i madh i tyre është nga ata të huajt. Në suazat e shkencës së mirëfilltë, teoria tanimë e dëshmuar e prejardhjes së shqiptarëve të sotëm nga ilirët e lashtë, askund nuk kontestohet. Gjurmët e para materiale dhe më të vjetra të ekzistimit të jetës në këto troje, janë zbuluar në fshatin XARRË ( afër Sarandës) . Këto janë: vegla pune, armë, stoli, enë nga dheu etj. Prejardhja e tyre daton që nga koha e paleolitit të lartë, që vazhdon afërsisht 40.000 – 6.000 vjet para e.s. Poashtu është interesante zbulimi në shpellën e SHËN MARINËS ( në Bogaz të Konispolit) të eshtrave të një dhie të egër e cila i takon llojit “CAPRA IBEX”, lloj ky i cili është zhdukur dhe nuk ekziston më, gjë që dëshmojnë mbi ekzistimin e lashtë të jetës në këto troje, me një gjueti të zhvilluar.
Por, hipoteza mbi mundësinë e prejardhjes së shqiptarëve dhe baskëve nga Atlantida legjendare, është diçka krejtësisht tjetër. Diçka më e guximshme dhe më sfiduese. Në fillim të gjetjes së një mbështetje logjike të kësaj hipoteze, kishte për qëllim, që së pari, ta bindi veten time në një mundësi të tillë, e tek pastaj, nëse do të ketë arsye të mjaftueshme, edhe ta argumentoj para të tjerëve.
Baskët janë një popull që jetojnë në pjesën veriore të Spanjës dhe kufizohen me Francën. Sikur shqiptarët, edhe baskët janë një popull që kanë ngjashmëri të ndërsjellët me virtyte të përbashkëta nacionale, sikurse bie fjala: gjuha specifike në krahasim me gjuhët e popujve tjerë të Evropës, pastaj, instinkti i fortë kolektiv i ruajtjes së identitetit etnik, trimëria dhe luftërat e shpeshta për ekzistencë dhe pavarësi.
Jo vetëm kaq!
Por, këta popuj i karakterizon deri vonë tendenca e kultivimit të marrëdhënieve fisnore dhe instinkti i fortë i ndjenjës për bashkësi që ishte mjeti i fuqishëm dhe vendimtar të mbrojtjes së tyre nga kthetrat e pashmangshme të asimilimit gjatë historisë. Pse pra të mos ketë mundësi dhe bazë logjike, të argumentohet hipoteza se shqiptarët dhe baskët mund të kenë një prejardhje nga Atlantida e lashtë?
Kuptohet, dëshmi të forta materiale ende nuk ka. Gjurmët e Atlantidës edhe sot e kësaj dite nuk dihen, përveç atyre njohurive të përcipta se: Atlantida ishte një civilizim tejet i përsosur. Ishull i rrethuar nga të katër anët me ujë dhe shtrihej në mes të Oqeanit të sotëm Atlantik, midis pjesës perëndimore të kontinentit të Evropës dhe Afrikës, si dhe pjesës lindore të kontinentit të Amerikës Jugore. Si karakteristikë e popullit të Atlantidës ka qenë inteligjenca e lartë kolektive si dhe sundimi tejet i përsosur i të urtëve që ka zgjatur 13.900 vjet.
Pas lëvizjeve të mëdha tektonike që kanë ndodhur në rruzullin tokësor, janë bërë shumë rivendosje të sipërfaqeve të shumta kontinentale, ku një pjesë e madhe e sipërfaqes së tokës është zhytur në ujë, kure pjesët tjera janë paraqitur mbi sipërfaqen e ujit, duke krijuar kështu, ujdhesa dhe hapësira tjera të reja tokësore. Shkenca e jonë bashkëkohore, disponon me shumë fakte se para disa mileniumeve toka nuk e ka pasur këtë sipërfaqe sikur e kemi ne tani. Andaj, ka gjasa se një gjë e njëjtë ka ndodhur edhe me Atlantidën e cila mbulohet me ujë, kurse një pjesë e popullatës së saj të mbetur gjallë, për t’i ikur përmbytjes, është shpërndarë në katër anët e botës. Duhet të jetë logjike se atdheu iu tyre i ardhshëm të zgjidhet bregdeti i rrethuar me vise të larta malore, sepse përherë ka ekzistuar frika nga ndonjë përmbytje tjetër eventuale. Nisur nga njohuria se populli i Atlantidës ka disponuar me një inteligjencë të lartë kolektive( duke mos dyshuar në lëvizjet e mëdha tektonike të sipërfaqes së atëhershme tokësore dhe ujore) atëherë, atlantidasit duhet të dispononim me pajisje të përsosura të lundrimit, andaj, edhe mundësia e tyre e arritjes në brigjet e gadishullit ballkanik ka qenë e realizueshme.
Për Atlantidën si pracivilizim i të gjitha civilizimeve, për herë të parë në veprat e veta flet filozofi i madh i Greqisë Antike, Platoni ( 427 – 347 para e.s.) si një vend më të madh dhe më të fuqishëm, i cili, 9000 vite para kohës së tij, ishte përmbytur në Oqeanin Atlantik.
Ndër popujt e botës të cilët me krenari e kanë pranuar dhe kultivuar bindjen se janë pasardhësit e atlantidasve, kanë qenë egjiptasit e lashtë. Nga një papirus i vjetër të zbuluar në muzeun e Petrogradit (Rusi), e cila datonte që nga koha e sundimit të faraonit SENTA, nga dinastia e II-të, përafërsisht para 457 vite para e.s. Ky papirus i ruajtur mirë, qartë dëshmonte se si faraoni Senta ka dërguar ekspeditën detare kah perëndimi, të pajisur me marinarë të aftë, që ta zbulojnë vendin Atlantida., prej kah, para 3550 viteve pas lindjes së tij, kanë ardhur të parët e egjiptasve, duke sjell me vete urtësinë dhe shkathtësinë fantastike të atdheut të vjetër. Ekspedita detare, pas 6 viteve bredhjeje nëpër det të hapur, është kthyer pa gjetur as këtë popull, dhe as ndonjë të gjallë që do të dëshmonte ekzistimin e asaj toke të zhdukur. Në dorëshkrimin tjetër të gjetur në të njëjtin muze, të shkruar nga historiani i vjetër egjiptas, MANATHON, thuhet: “sundimi i të urtëve në Atlantidë ka zgjatur 13.900 vjet...”
Egjiptasit e vjetër, pra, veten e kanë konsideruar si pasardhësit e atlantidasve, e që kjo për ne do të ketë rëndësi të veçantë gjatë shtjellimit të mëtejshëm të kësaj lënde.
Në një botim kërkimor-shkencor të Institutit Albanologjik në Prishtinë, titulluar “Gjurmime albanologjike”- viti 1984, hasa në një RECENZURË-KRITIKË të studiuesit dhe historianit tonë të madh, Dr.Skender Riza, bërë një vepre tejet interesante dhe me një titull tejet bombastik : THOT-TAT PARLAVA ALBANEZE (Thoti-Toti fliste shqip) si një rezultat i punës 40 vjeçare në fushën e filologjisë, të filologut të shquar nga Roma. [color:b343="Red"]CIUSEPPE CATAPANO.

Kush ishte THOTI apo TOTI?

Thoti, tek egjiptasit e vjetër ishte perëndi e mësimit, e shkathtësisë të të shkruarit, e shkencës dhe magjisë; pastaj ishte matës i kohës dhe zbulues i numrave dhe përpilues i hieroglifëve (alfabetit të egjiptasve të vjetër) Pamja e tij përshkruhet si qenie me trup njeriu dhe me kokë të ibis-it ( shqipes-shqiponjës). Sipas Katapanos, edhe emri i Thotit ishte fjalë shqipe sepse ka domethënie të qartë shqipe: me thanë, thua, lajmëtarë, besim, mësues, ose me domethënie më komplete: “lajmëtari i Zotit”, “Mësues nga Zoti” etj. Sipas tij, nga Atlantida, buron edhe emri i sotëm i Oqeanit Atlantik dhe ATLLASIT ( libri hartave të tokës), e që janë fjalë shqipe, sepse Atlantida, gjegjësisht Atllasi, burojnë nga rrënjët e dy fjalëve shqipe: AT-LASH, që do të thoshte: AT-baba dhe LASH-i lashtë, pra stërgjyshi i lashtë. Përveç këtij fakti, Atlantida në shumicën e rasteve emërtohet si “BOREA”, e që edhe ky nocion, rrënjën e vetë e ka në shqipen. Bore do të thotë e bardhë, nga fjala “borë” e shqipes. Nga ana tjetër, BOREA në Egjipt, identifikohet me sfingën. Sfinga ishte në emblemë guri, adhurues i dritës që e personifikonte Zotin. Prandaj, THOTI, sipas gjykimit të Katapanos, nuk i takonte erës së egjiptasve, por asaj të “BOERO-s”, d.m.th. të erës së Atlantidës. Sepse, THOTI konsiderohej krijues i doktrinës VRBALO-DRITËS, që u manifestua në tokë. Poashtu, Dielli, ishte simbol i një PERËNDIE, “ATUM ISE TEM”, terme këto që kanë shpjegimin ilir-shqip:

1. AT=at=at (baba); U=unë;
M=më=mëmë
2. T=tatë=baba;
E=e
M=me=mem.

Edhe prejardhja e nocionit Ilir, Katapano e konsideron se buron nga shqipja: “me qenë i lirë”, sikurse edhe emri shqiptar, burimin e sheh nga termi shqip: SHQIPONJA, e cila e simbolizon dritën, Thotoin, Zotin.
Vepra e Katapanos, nuk mbetet me kaq, por ajo shkon me dëshmime edhe më larg. Në të, më tej ai konstaton dhe argumentohet gjerësisht, se i tërë alfabeti i egjiptasve të vjetër (hieroglifët)j si alfabet i parë i përpiluar për shkrim dhe lexim, e ka bazën dhe domethënien e shqipes, nga e cila u formuan edhe bazat e alfabeteve që dihen sot si shkronja latine, shkronja hebraishte, samaritano-palestineze, sirianishtes, arabishtes dhe greqishtes. Të gjitha të theksuarat, Katapano, në studimin e vetë, dëshmon gjerësisht dhe të argumentuar me fakte bindëse, prezantimi i të cilëve, në këtë shkrim revyal, do të ishte tejet i gjatë.
Së fundi, edhe disa fakte historiografike që dëshmojnë lashtësinë e madhe të popullit tonë?
Të gjithëve na është e njohur vepra e Homerit “ILIADA”, ku përshkruhet lufta 10-vjeçare e ahejëve kundër trojanëve, udhëhequr nga komandanti legjendar i fiseve të bashkuara të POLISAVE (shteteve ) të Greqisë Antike-Agamemnoni. Kjo vepër epike, e shtjelluar shumë mirë dhe me mjaft elemente mitologjike, shkaktoi bujë të madhe jo vetëm në qarqet e historisë letrare botërore si një krijimtari e vlefshme artistike që dëshmonte shkallën e lartë të kulturës antike, por nisur nga përshkrimi tejet i qartë i hapësirës gjeografike të vendndodhjes, ngacmoi historianët dhe arkeologët që të mbështeten në një hipotezë tejet të guximshme se Lufta e Trojës vërtetë ka ndodhur në një kohë dhe hapësirë të caktuar.
Më i zëshmi dhe më këmbëngulësi në këtë hipotezë ishte arkeologu dhe helenisti i madh gjerman Hajnri Shliman (1822-1890), i cili, pas gjurmimeve të bëra arkeologjike arriti të dëshmoj shumë fakte se Troja ekzistonte dhe se e tërë ngjarja nga Epi i Homerit “ILIADA” ka ndodhur me të vërtetë në histori. Duke i bërë gjurmimet arkeologjike, të udhëhequra drejtpërdrejt nga vetë ai, në pjesën perëndimore të Azisë së sotme, ku tani shtrihet shteti i Turqisë, konkretisht, në rrafshnaltën e vendit HISARLIK, arriti të zbuloj gërmadhat e këtij qyteti, dhe kështu, një herë e përgjithmonë e largoi dyshimin se Lufta e Trojës ka ndodhur vërtetë dhe se Epi i famshëm i Homerit “Iliada” e përshkruante pikërisht këtë ngjarje historike.
Pas këtij zbulimi arkeologjik sensacional, me gjurmime të mëvonshme është vërtetuar se Lufta e Trojës është zhvilluar ndërmjet viteve 1194-1184 p.e.s
E tërë ngjarja rreth Luftës së Trojës për ne fare nuk do të ishte e rëndësishme sikur në vitet e 70-ta, nga ana e studiuesit dhe arkeologut brazilian S. PRAJS, nuk u paraqit vepra e tij e famshme “PUBLIKU I VERBËR I HOMERIT”. Në këtë vepër, Prajsi kundërshtonte si me fakte logjike ashtu edhe materiale-shkencore teorinë e gjertanishme dhe zbulimin arkeologjik të pranuar të Shlimanit se, Troja e vërtetë gjendet në rrafshnaltën e sotme të Turqisë Perëndimore HISALIK, por ajo shtrihet 180 shkallë në anën e kundërt të rruzullit, saktësisht në gjirin e Bokës së Kotorit, vendosur në mes të trekëndëshit të megjeve të kufirit, Mali i Zi, Kroaci e Bosnje e Hercegovinë. Pra, Troja e vjetër shtrihej në territorin e ish Jugosllavisë. Kjo hipotezë në qarqet e atëhershme shkencore dhe publicistike të Jugosllavisë, bëri një bujë të madhe dhe arriti popullaritet fantastik në opinionin e atëhershëm, për tu zbehur dhe heshtur më vonë në tërësi.
Çka mendoni pse?
Ndërkohë, dikujt të mençur nga shkenca sllave iu kujtua se vërtetimi i kësaj hipoteze, se Troja e Homerit, mund të jetë në regjionin e Gabellës, do të përfundonte me realitetin e papranueshëm për ta, se shqiptarët e sotëm janë popull që do të konsiderohen si trashëgimtar të trojanëve të lashtë, sepse vendi ku shtrihej Gabella ishte historikisht vend i banuar nga ilirët?!
Pas dëshmive të prezantuara mbi lashtësinë e madhe të popullit shqiptarë në këto troje, për ta bërë më të besueshme hipotezën mbi mundësinë e prejardhjes tonë nga civilizimi i lashtë i Atlantidës legjendare, fillimisht duhet dëshmuar se sa mund të merret si e vërtetë vet hipoteza mbi ekzistimin e ndonjë civilizimi shumë të përparuar të quajtur ATLANTIDA, me popullin e saj tejet inteligjent atlantidas.
vazgdon...
Leka
Leka
Moderator
 Moderator

Male
Number of posts : 334
Registration date : 2009-01-27
Points : 64
Reputation : 20

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty Re: Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe

Post  Leka Thu Apr 23, 2009 3:28 pm

Përshkrimi i parë i këtij civilizimi të lashtë, që nga Platoni dhe papirusi i zbuluar i faraonit SENTA, në muzeun e Petrogradit ku dëshmohet besimi se egjiptasit e vjetër e kanë prejardhjen nga civilizimi i Atlantidës, mund të jenë si gjurma të para paralajmëruese, por jo edhe fakte materiale, që do ta përmbushin vërtetësinë edhe më të madhe vetëm me zbulimin e elementeve në formë gërmadhash ose sendesh nga ndonjë gërmim arkeologjik nënoqeanik. Në këto të fundit, duhet pritur edhe ca, por, me sa duket, jo edhe aq gjatë!
Deri më tani më së afërmi të këtij lloji të dëshmimit material të ekzistimit të pracivlizimit të lashtë të Atlantidës, nuk ka qenë askush tjetër, veçse arkeologu i famshëm gjerman HENRIH SHLIMAN, zbuluesi i Trojës mitologjike të Homerit nga vepra “ILIADA DHE ODISEA”
Çka ka ditur ai në të vërtetë për Atlantidën?
Më 20 tetor 1912, në revistën shkencore “NJU YORK AMERIKEN” u botua artikulli sensacional me titull: “ SI E KAM ZBULUAR ATLANTIDËN-PRACIVILIZIMIN E TË GJITHA CIVILIZIMEVE?”. Autori i këtij dorëshkrimi ishte PAUL SHLIMAN. Dr. Paul Shliman është nipi i Henri Shlimanit të famshëm.
Teksti i artikullit në fjalë ishte: “Disa ditë para vdekjes, në Napoli, më 1890, gjyshi im, Henri Shliman, i ka dorëzuar një mikut të tij të ngushtë zarfin e mbudhur, ku me dorëshkrimin e vet personal ka shkruar : - Le ta hapi këtë letër vetëm ai anëtar i familjes sime i cili do të betohet se tërë jetën e vet do t’ia kushtojë hulumtimeve që janë të përcaktuara në të.
Një orë para vdekjes gjyshi im kishte kërkuar lapsin dhe letër, dhe në të, me një dorëshkrim të lodhur, kishte shtuar edhe një porosi: - Shtesa e fshehtë asaj që gjendet në zarfin e mbudhur: Thyeje vazon me kokën e sorrës dhe hulumtoje përmbajtjen e saj. Ka të bëj me Atlantidën. Varri, në lindje të gërmadhave të tempullit në Saisu dhe në varrin që gjendet në rrafshnaltën ÇAKUNA. Me rrëndësi! Do të gjesh dëshmitë mbi vërtetësinë e hipotezës sime. Nata vjen. Lamtumirë!...
Këtë porosi në besim, gjyshi im ia jep një mikut të besueshëm të cilës ia bashkëngjit edhe zarfin e mbudhur, dhe ky të gjitha këto i deponon në një bankë franceze .
Kur i mbarova studimet në Rusi, Gjermani dhe në Lindje, kisha vendosur që t’i vazhdoj gjurmët e gjyshit tim të lavdishëm. Në vitin 1906 veprova ashtu sikurse kishte kërkuar gjyshi, dhe e hapa zarfin. Në te kam hasur në dokumente të ndryshme dhe fotografi, por edhe porosinë:- Ai i cili do ta hap këtë zarf, së pari duhej zotohet se do ta vazhdoj rrugën e veprës sime të pakryer... kam ardhur në përfundim se Atlantida e hershme nuk ka qenë vetëm një gërmadhë e qytetit të vjetër që shtrihej ndërmjet kontinentit të Amerikës së sotme dhe brigjeve perëndimore të Evropës de Afrikës, por ajo ishte një pracivilizim mbi të gjitha civilizimet ekzistuese që dihen gjer më tani. Në materialet që kam grumbulluar, do të gjenden skica, shënime dhe dëshmi tjera që shpijnë në zbulimin definitiv të Atlantidës.
Ai që do ta vazhdon veprën time të pakryer, së pari duhet t’i shfrytëzoj të gjitha aftësitë e veta që disponon dhe, së dyti, do ta ketë si obligim që ta publikoj të vërtetën se unë kam qenë iniciator i vërtetë i këtij aksioni.
Banka franceze disponon në trezorin e vet mjete të konsiderueshme financiare që do t’i vihen në dispozicion atij që vendos ta përfundoj këtë iniciativë, e ato mjete simbas mendimit tim duhet të jenë të mjaftueshme për mbulimin e të gjitha shpenzimeve të këtij aksioni.
Zoti i madh dhe i gjithëfuqishëm le ta bekoj këtë mision të lavdishëm!...
Henri Shliman,d.v.
Po ashtu një dorëshkrim tjetër iu gjyshit tim ka qenë i formuluar kështu: - Në vitin 1873, gjatë gjurmimeve të mia në gërmadhat e Trojës që shtrihej në rrafshnaltën e Hisarlikut (Turqi) , kur arrita tek shtresa e dytë e tokës dhe zbulova visarin e njohur të PRIJAMIT, nga sendet e shumta të vlefshme, gjeta edhe një vazo bronzi me një formë specifike.
Në brendinë e kësaj vazoje gjeta do copa nga argjila, të holla nga metali, copa të ndryshme eshtrash dhe një mbishkrim tejet të rëndësishëm: PREJ MBRETIT TË ATLANTIDËS – KRONOSIT.
Kjo Nuk ishte e tëra. Në zarfin e njëjtë gjeta edhe një dorëshkrim të shifruar me shkronja “B.E”. E hapa dhe e lexova: Në vitin 1883, në Muzeun e Luvrit (Paris) kam hasur në ekzemplar të shumtë të sendeve të zbuluara nga gërmadhat e qytetit të vjetër TIAKUNAKA (Amerika Qendrore) . nga shumë sende aty më ranë në sy disa grimca të vazove të argjilat, para nga metali, si dhe eshtra të ngurosura, plotësisht të njëjta si ato të zbuluara nga rrafshnalta e Hisarlikut (Trojës).
Ngjashmëria e sendeve të njëjta më shtyn që të gjitha këto grimca t’ia nënshtroj analizave mikroskopike dhe laboratorike, kështu që arrita në përfundim se ato sende e kanë kohën dhe burimin e njëjtë dhe se materiali i ndërtimit të tyre nuk mund të gjendet as në Hisarlik dhe as në Amerikën Qendrore.
Analizat edhe më detale të disa sendeve të metalta tregojnë se ato ishin të bëra prej një legure të përzierjes së platinës, bakrit dhe aluminit, legurë e cila edhe sot e kësaj dite mbete e panjohur. Prandaj, kam ardhur në përfundim se të gjitha këto sende që janë të zbuluara në të dy anët e kundërta të botës janë bërë nga materiali i njëjtë dhe se me siguri kanë edhe prejardhje të njëjtë. Poashtu ishte e rëndësishme edhe fakti se, sendet e cekura nuk kishin prejardhje fenikase, mikene dhe as amerikane... Të kujt kanë qenë pra? Çka duhej menduar në këtë moment?
Shkrimi që zbulova nga sendet e Hisalikut, në gërmadhat e Trojës, bindshëm orientojnë kah burimi i tyre i vërtetë – ATLANTIDA”.
Herri Shlimani, ky arkeolog legjendar gjerman, edhe para zbulimit të Trojës, dispononte me fakte bindëse për ekzistimin e saj dhe për këto teza të veta ka qenë i përqeshur nga kolegët e atëhershëm. Por, Troja legjendare nga epi i Homerit, është zbuluar pikërisht nga ai vetë. Së paku kjo është ende e pranuar botërisht, që mu në at vend shtrihet Troja e epit të Homerit. (edhe përpos hipotezave të reja që shfaqen kohën e fundit, sikur ajo e Prajsit)


Edhe disa dëshmi logjike mbi prejardhjen e shqiptarëve nga Atlantida legjendare.

Nëse atlantidasit si popull i ka karakterizuar inteligjenca e lartë kolektive dhe shkalla shumë e zhvilluar e përparimit kulturor dhe teknik, atëherë edhe shqiptarët në shumë etapa të zhvillimit të tyre, si individ dhe kolektiv etnik, i ka karakterizuar mu ky virtyt. Të marrim civilizimin e ilirëve të lashtë, të cilët, përveç një sistemi të organizimit shtetëror dhe teknikë, kanë qenë artist të suksesshëm, arkitektë, dhe ndërtues të mëdhenj. Fortifikatat e tyre të hershme befasojnë për shkallën e lartë teknike dhe arkitektonike të ndërtimit.
Pas shtetit të fortë dhe të zhvilluar ilir, shqiptarët përherë kanë qenë të robëruar dhe nën sundimin shekullor të tjerëve, andaj potenciali i madh i aftësive të tyre kulturor-teknik, nuk ka pasur mundësi të vjen aq në shprehje si kolektiv etnik i organizuar.
Nuk ka dyshim se shqiptarët janë popull që kanë prirje të shprehur kolektive kulturo-artistike. Nëse do ta krahasonim me numrin e banorëve, numri i krijuesve të suksesshëm artistik, e tejkalon mesataren e shumë popujt tjerë të botës. Mjaftë artist shqiptar, posaçërisht ata të shpërngulur jashtë kufijve etnik.
Përherë kur u është dhënë mundësia e lirë e krijimit, energjia e tyre latente diku në ndërvetëdijen kolektive si stereotip i të parëve tanë të lashtë (ndoshta edhe nga atlantidasit), gjithnjë ka ardhur në shprehje. Shumë emra shqiptar (ose me prejardhje shqiptare), janë të njohur në të gjithë botën për sukseset e tyre në lëmenjtë e ndryshëm të jetës shoqërore-politike dhe kulturo-artistike. Kontributi i tyre në zhvillimin e gjithmbarshëm material dhe shpirtëror të civilizimit gjithëpërfshirës bashkëkohor është i madh.
Të gjitha që i theksuam më lartë, marrë realisht, nuk janë një gjë e re. Çdo popull në botë ka gjenialitetin e shprehur kolektiv dhe individual, por tek shqiptarët duhet të jetë diçka e veçantë: Deri më tani në histori nuk na është e njohur asimilimi i ndonjë populli tjetër në shqiptarë. Përkundrazi, ne kemi qenë si popull viktimë e asimilimeve të ndryshme gjatë pushtimeve të pandërprera shekullore. Dihet se asimilimi është i imponuar ( i dhunshëm) e shqiptarët kurrë nuk kanë pasur një mundësi të tillë, sepse kurrë nuk kanë sunduar askënd. Andaj, të gjithë ata që janë shqiptarë, e mbajnë vulën gjenetike të pastër racore, pa ndonjë kryqëzim të ndonjë shkrirje tjetër masovike. Përkundrazi, shqiptarët ishin ata që nga pushtuesit e ndryshëm u asimiluan duke u përzier edhe me popuj tjerë që tani ekziston me ndonjë emër tjetër në Evropë. ( shembull: dalmatinët e Kroacisë, kanë prejardhje nga fisi ilir DALMAT; malazezët e Malit të Zi, kanë prejardhjen nga fisi ilir DOKLEATËT, etj.)
Civilizimi bashkëkohor i sotëm në Perëndim, për zhvillimin e vetë material de kulturor, gjithmonë ka qenë mirënjohës bazave të trashëguara nga kultura e lashtë helene e Greqisë Antike. Ky “shabllon” është pranuar si realitet i pacenueshëm. Ajo, jo rastësisht, ka qenë edhe tendencë e fortë që të ruhet me çdo kusht, nga frika e lëkundjes së themeleve bazë e një vetëdije kolektive mbi të cilën do të ndërtohet rendi i ri botëror. Projektuesit e këtij “rendi të ri botëror”, edhe përpos dëshmive të reja që mund të paraqiten, nuk kanë qenë të interesuar që të shkaktojnë rrëmujë për një çështje të kaluar dhe jo aq me rëndësi nga synimet e veta përfundimtare.
Botën, realisht, e sundon MASONERIA e sekteve të ndryshme, dhe ata, vetën e konsiderojnë si “ELITA SHOQËRORE” që dikton kahet e orientimit të vetëdijes kolektive botërore.
Masonët sot kanë depërtuar kudo, veçanërisht në koncerne të mëdha financiere-bankiere, dhe përmes imponimit të kredive dhe ndihmave tjera financiare, ndikojnë në vullnetin e popujve të vegjël, duke trysur të gjitha idetë e reja që nuk i konvenon qëllimeve të tyre të fundit. Qofshin ato edhe zbulime të mirëfillta shkencore.
Nuk është fare e rastit që në shumë biblioteka të mëdha dhe të pasura botërore, ruhen me xhelozi dhe me një vello të fshehtësisë së madhe, shumë të vërteta që do ta dëshmonin të kundërtën historike nga ajo që është pranuar. Andaj, fare nuk mund të merret si e rastësi, që në mes të popujve që konsiderohen si një civilizim i lashtë, janë gjithmonë luftëra, tendenca të asimilimit ose imponimi i një mënyre të re dhe të përhapur të të jetuarit dhe të menduarit, me arsyetimin, se ajo bëhet në emër të modernizmit bashkëkohor. Poashtu, nëse e vrojtojmë me një vëmendje të përqendruar zhvillimin e shumë përleshjeve të armatosura me përmasa lokale dhe regjionale në botë, do të vërejmë se, këta popuj gjithnjë janë në luftëra dhe mbahen në ankth të përhershëm, duke ju mohuar e drejta për vetëvendosje dhe shtetësi të pavarur. Si shembuj mund t’i marrim: baskët, shqiptarët, palestinezët, kurdët...etj.
Do të ishte naive të mendojmë se dikush frikohet nga ekzistenca e tyre fizike, por frika e vërtetë qëndron gjetiu: në inteligjencën e lartë të trysur si ndërvetëdije kolektive të këtyre popujve të lashtë. Pra, ata frikohen nga shpirti i këtyre popujve.
Nëse marrim luftën e fundit në Kosovë dhe ngjarjet rreth saj, dhe në kontest të temës tonë në shtjellim, e parashtrojmë pyetjen: Çka ishte ajo që i shtyri pikërisht këta hartues të “rendit të ri botëror” të bëjnë diç të tillë?!
Në këtë pyetje do të ketë shumë përgjigje të natyrës: humanitare, ekonomike, politike, ushtarako-strategjike etj. Normalisht, që edhe disa prej tyre mund të merren si të sakta, por, në këtë ngjarje të madhe me përmasa botërore, ka edhe diçka irracionale, ose si latente shpirtërore. Ajo nuk mund të lexohet në gazeta dhe as të ndihet nga goja e politikanëve, poashtu, as të kuptohet nga qendrat e ndryshme të vendosjes politike globale. E përgjigjja do të ishte: magnetizmi i fortë i ndërvetëdijes tonë kolektive që rrezaton pa masë dhe tërheq. Është intuita e popujve tjerë që shpaloset një realitet të pamohueshëm se ne jemi pjesë e atij civilizimi të lashtë, nga i cili kanë buruar shumë njohuri gjatë tërë ekzistencës njerëzore, dhe se është momenti i fundit, që sipas të gjitha ligjeve natyrore, t’i kthehet ky borxh u kahershëm këtij populli.
Dhe si përfundim: DUHET TË KRENOHEMI ME PLOTË BESIM INDIVIDUAL DHE KOLEKTIV SE JEMI SHQIPTARË, DHE SI KOMB I TAKOJMË NJË CIVILIZIMI TË LASHTË DHE SHUMË TË PËRPARUAR. Pse të mos themi, edhe nga Atlantida legjendare.
Me zbulimet e afërta edhe arkeologjik të ekzistimit të Atlantidës, jam i bindur se patjetër do të vërtetohet hipoteza e pamohueshme e Katapanos se, THOTI-TOTI me të vërtetë fliste shqip, dhe se stërgjyshërit tanë janë më të vjetër nga ato të vërtetuara pellazge-ilire.
Koha punon për ne shqiptarët...

Adnan Abrashi
Leka
Leka
Moderator
 Moderator

Male
Number of posts : 334
Registration date : 2009-01-27
Points : 64
Reputation : 20

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty Re: Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe

Post  Leka Sat May 09, 2009 1:18 pm

Kjo eshte nje pjese nga vepra monografike "Trashigime pellazgjesh" e Studiuesit te Shquar shqiptar Shtjefen Konstandin Gjecovi e cila, pjeserisht eshte botuar ne shtypin e viteve 1930.

Materiali eshte pergatitur per botim sipas asaj qe eshte e botuar dhe nga doreshkrimi qe ruhet. Kjo veper monografike e cila trajton problemin e vazhdimesise te Kultit (besimeve) te pellasgeve. Vepra me vertetimin e vazhdimesise se ketyre besimeve deri ne shek e XX tek populli shqiptar afirmonne rruge etnologjike vazhdimesine e pellasgo-iliro-shqiptare.



Pergatitur per botim nga Jaho Brahaj

Shkaf asht emën hyjnijet që së vonit u vadituna prej kombesh të kandeve të dheut, i muaren prej Pellazgjësh,16 ose prej atyne njerzve të egër e bjeshkana, njerzve gavej a vigaj që në gjuhë tonë edhe sot thirren "Katallaj" e që ishin me një sy në ball si thotë Homeri,17 njerëz që quheshin "Farkëtoret e Rrufeve të Zeusit" si e dëshmon Hesiodi e "Ndimëtarët e Vullkanit Etnes" si don Virgjili.18
Horodoti prej Halikarnasit i cili jetoi në 500 e mje në 424 vj. para Kishtit, i cili edhe thirret "At i historisë" na rrëfen se hyjnitë që besoheshin prej helenësh ishin të pellazgve.19
Ma vonë pellazgët e permirësuan në njëfarë mënyret trajten e sjelljeve e të lutunave. Mbas t'ardhunt të egjiptasvet, pellazgët e vendit rindreqën besimin e tyne, tu ju a njitë hyjnive emna të rinjë, tuj i lutun me sjellje të reja, e që mandej u pelqyen e u perqafen edhe prej grekëvet (Herodoti, ibid, 50).
Me hy me folë permbi seicilin hyjni t'etenve tonë, permbi emna e shkadomethanë të tyne të shemtueme e t'mbrapshtueme prej helenësh, latinësh e prej kombesh tjera 20 kisha me lakue prej shtekut që e kam mësy, e prandej po i la anash e nder hyjni të panjehuna, po i permendi nja disa të cilave s'u a zhgulë rranja ende prej tokës shqiptare.

Hyu - Zojsi - Ejti - Gjuesi - Jovis.

Emni i të Madhit Perendi Jehova i hebrejve gjithduer emnash mbajti: Jao, Jove, Jobe, Jahue. Jehave thirrej prej samaritansh; Jao prej grekësh; Jova prej latinësh e prej këtyne emnavet doli Jovis.
Ky hyjni i paganvet a i gentilvet u qujt:

Hy, Zojës, Ejt, Gjues prej shqiptarësh,
Jehova prej hebrejsh,
Aesar prej etruskësh,
Esgi prej indianësh,
Syre prej persianësh,
Zeus, Jao, Dhios prej gregësh,
Zain prej japonezësh,
Esgi - Istu prej sarmatësh (polakët),
Zeno prej rumenësh,
Jehove prej samaritaish,
Jova - Jovis prej latinësh.
(arciprete Bilotta, Gli Enti, Sacri della Bibla në numi Mitologici).


Perthanat e madhnia e Zeusit

Ma i pari e ma i madhi nder hyj asht Jupiteri, (Horat, Od. I. XII. I).
At i hyjnive edhe i njerzimit, (Virg. Aeneid, 13 254).
At ndihmëdhanës. (Cicer. N. D. 11. 23).
Jovi At. (Gellius. V. 12.).
Hy (Hyjni) (Centerus, p. 23).
Jupiter hedhës. (Jupiter Stator) (Dion Halic. II. 34: Propert. IV. El. XI).
Jupiter Qendrues. (Dion. Halic. II, 50).
Jupiter Shtys, (Jupiter Elecius) (Ovid. Fastor. III. 32).
Jupiter Kapitolini. (Liv. I. 20 et I).
Jupiter Tarpej (Tarpejus). (Juven. XII. 6).
Jupiter i Lacit. (Cicer. pro Planc. 9).
At i ditës e i dritës. (Horat. Od. I. 34).
Shkëlqyes. (Gell.V. 12).
Jupiter Gur. (Gell. I.12).
Zeus mirëpritës, zemergjanë, bujar. (Virg. Eneida. I. 781 et. )
Zeusi Vaj. (Gell. V. 12)
Tertuljani (in Apoleget. 14) thotë se edhe me treqindë emna të tjerë qe thirrë Zeusi, si e dëshmon Varroni, e së vonit të gjithë këto ju shkruene "Zeusi Creten", Zeusi i Kretës.
Oroe: Nder perdhanat që i jepnin Zeusit e hyjnive të tjerë, kam për të zanë në gojë në këtë shkrim vetëm ato, që u kanë mbetun në trashëgim shqiptarvet të sotshem sidomos nder malsinat tona.

Lindja e Hyut.


Kroni i biri i Uranit mësoi njerzimin në bujqësi. Titanët ishin vllaznit e Kronit. Ky qe at i shumë fëmijve të cilët por sa lindnin i perpinte, e prej të cilve shpëtoi vetëm Zoti (Zeusi), sepse e ama Rea 21 e dergoi në Kretë e Kroni i gënjyem perpiu gurin në vend të foshnjes.
Emni i Kronit e ka rranjën nga gjuha shqipe e don me thanë Mbret a kryekunoruem. - Per nderim të Kronit shqiptarët ngritën një kështjellë në maje të Gurit të Kuq, i cili gjindet në fushë të Finiqit, ku u ishte edhe qyteti i Kronit. Sot në atë vend asht fshati që quhet Krongji, në rrethinë të Delvinës. Permbi fshatin Krongji gjinden germadhat e motnueme të kohës pellazgve.
Zoti (Zeusi) pra mbas gojdhanës epirote** nuk u lind në Dodonë në pallat të Kronit, por në Palavli të Delvinës ku ishin tëbanet (stanet) e Kronit, e prej këndej u dergue nepër Butrint me lunder e në Kretë. - Këtu e muarne në kujdes priftëneshat Kurite edhe e rritne Zeusin në shpellë të malit "Id". - Kur e venin në gjumë Zeusin, ushtonte shpella prej kangësh e prej të trokitunave të shigjetave, që mos të ndigjonte Kroni vajin e foshnjes e të vinte e ta perpinte. Kuritat ishin vashëza këngëtare në za, e këto e rritne Zeusin. - Pra Kuritat e Dhiosit e rritne Zeusin.
Mbasi u rrit Zoti (Zeusi), erdhi në Epir e u ba perandor mbi Epir, Thesali e mbi Ellad. - Gojëdhana nuk thotë se e shfronësoi të atin - Kronin, siç bani Kroni me Uranin. Zonja Kjuro nga Palavlija i kishte pasë rrëfye Zoto Mollosit ketë gojëdhanë mbi Hyun: "Zoti kishte pasë luftë me gegët, (se gegët quheshin Qeravnarët a Titanët e të afermit e tyne Antitan) edhe Zoti kishte ndihmëtarë njerëz me një sy edhe me njëqind duar (Kiklopët-Katallajt) të cilët luftonin me një fuqi të bindshme e për armë kishin hunjë të hekurt e trenë të ndezuna, e u binin lodertijevet në mal të Olimpit, e titanët ishin nepër male të tjera. - Kjo luftë zgjati dhjetë vjet. Shkaktarët e luftës ishin titanët (gegët) të cilët deshten me shfronësue Zotin e në kambë të tij me kunorzue për mbret Martin, pse ishte trim edhe i pashëm. - Në këtë luftë Zoti (Zeusi) doli ngadhnjyes; i vuni perpara gegët edhe i qiti tej lumit të Vjosës e në vend të tyne solli lapthit *Labët). - Në këtë luftë muarën pjesë të gjihë trimat mbretnorë (të gjitha perenditë). - Gegët të mundun u shkulen, e në vend të tyne mbretnoi Zeusi, vllaznit e tij e fëmijët e ti.
Mbasandej Zoti u hapi luftë kretasve. Ushtarët e Zotit (Zeusit) ishin laber.
Oroe: Shumë fshatra të Kretës kanë emnat e fshatravet toskërisë; si bj. fj. Selinon, Selija e Delvinës; Zvaqja, Sfaka e Gjinokastres etj, si edhe shkronjat "nj" e "lj" i perdorin tepër kretasit si edhe labët.
Permbi vajtjen e Zotit në Kretë, Z. Basil Bendevi nga Lubina e Epirit na ka pasë rrëfye ketë gojëdhanë që e kishte pasë ndigjuar nga Moshara e kjo nga Ahmet Zuani nga Zhulati i Delvinës: "Mbreti Zoti (Zeusi) kishte luftë me kretas, pse këta nuk donin t'i napin të lamet (pagesat, si edhe sod nepër Shqipni!!!). Dergoi e thirri nji mbret çalaman nga një vend shumë i largët. Kur ju afrue shtëpisë së Zotit mbreti çalaman, Zoti i doli perpara per me e pritë e me e pershëndet.Tuj u ulë prej kalit mbreti çalaman, i shpëtoi sqepari nga brezi edhe e çau kokën e Zotit (Zeusit). Nga varra e kokës së Zotit doli një vashëz e bukur edhe e armatosun që e qujshin "Thena". Mbreti çalaman e shëroi Zotin, edhe i punoi armë si thika, shpata, shtiza, heshta, shigjeta e këso tjerash. Tuj u nisë per ma mësye Kretën Zoti, e la Martin si mëkambës të vet në Epir.
Me shumë laber mbërriti Zoti në Kretë e me pak mundime i shtroi edhe i vuni nden sundim të vetë. Permbasi u krye lufta, Zotit (Zeusit) i pelqeu vendi e nguli per shumë kohë aty në Kretë.
Si u rrit Thena, Zoti e martoi me një trim të mirë në një vend të largët edhe i dhuroi shumë kështjella e për nder të sajë ngrehu një qytet të ri të ciliin equejti n'emën të vashës, Thena ose Athena e sotshme."
* *
*
Si u rritë Zeusi, e ç'veshi të atin nga mbretnimi edhe e ndau me vllazen të vet:
Mbreti e sunduesi i Erës e i tokës u ba Zeusi,
Neptuni (nep të tundun) i ra sundimi mbi detin,
Plutit (plotit) sundimi mbi pasunitë,
Zeusi perfytyrohej ndejun me madhështi në një fron të trajtuar prej eshtnash të dhambëve të elefantit, tuj mbajtë purtekën e sundimit në dorë të majtë, e në të djathten rrufenë. Per bri i rrinte rrogesha e kryesja e deshirave të tij shqipja, e cila si mbretëneshë e puplishteve ishte e trueme këti, edhe Ganimedi kupëmbajtësi i Zeusit. Nder landë të trueme Zeusit ishte bungu (shpardhja). Njëkto janë lumtime që i nepeshin Zeusit prej kombeve të botës.
Tashti të shohim se shka na ka mbetë në trashëgim ne shqiptarvet kah besimi e bindja ndaj këti e tjera hyjni pagane.

Zeusi në Shqipni

"Ndivenesa e Dodonës"

Para se të filloj me shtjell lamshin e ngatërruem të kavaljetavet të Katallajve, po u permendi atdhetarvet të mij se edhe në Shqipnin tonë kishte pasë ngulë rranjë të trasha idhujnijake. Që të mbërrijë me e vu per fije këtë lamsh më duhet me i dhanë vedit një të hovun për të gjatë të tokës së dashtun shqiptare, e të shkoi me zanë vend në ato maje të bindueshme tëmadhnushme të Dodonës, nga mundem ti sodisë rrethet e atmes teme deri në të ngimë. Mbi ato krahina, nga zu fill lumnija e jonë, lumnija e pellazgve, e të ulem nder ato gomile rrenimesh të Ndivënesës së Dodonës, nga filluen e u perhapen besimet e para, asht ma e arsyeshme t'u tham, hutimet e para, që u thadruen aq thellë nder zemra shqiptarësh. Këto kanë mbërri mje në breza të kohës që gjalliojm na, sikurse e ban dëshmi kombi i jonë, sodomos i malsinave shqiptare të sotshme.
Këto punë po i shkruej këtu o vëlla shqiptar, jo me ndonjë qëllim të keq, por pse po më ka anda me e ndrique me to vjetersinë e kombit tonë e mos o zot, se më ka lind në zemër me i pelqye vetë a me hutue kend me këso gojdhanash të paganëvet. Por ta marrë vesht bota se hyjnitë, mendyrat e sjelljet besimtare, si grekët si edhe latinët e vjetër i paten prej etenve tonë pellazgë. 22

Dodona

A gjindet kush në jetë që s'ja ka ndigjue zanin Dodonës shqiptare?
Mbas Permbytjes së Pergjithshme të rrozullimit (e cila ndodhi në vjetin 1675 mbas krijimit të botës. - P. Fr. Finetti, S. J. Storia del Testamento Antico esposta in lezioni.), e si nisi me u shtue njerzimi e me u shpernda nder vende të parrahuna të kanteve të dheut e të ndamë prej gishtit të Fuqiplotit, seicili me familje, gjuhë e komb të vetë, djali i katert i Javanit të birit të Jafetit me emën Dodanim, e msyni dheun tonë e mu n'atë krahinë, ku sot gjallisin vllaznit tonë toskët.
Me emën të Dodanimit pra u qujt Ndivënesa e Dodonës e që asht ma jetike e ma në za per kah shtektijet, prejse e mësyente njerzimi i atëhershëm prej kater anvet të rruzullimit e të cilën Homeri e thërret "Zeusi Pellazgjik", "Dodona Pellazgjike" (Iliada. II. 93). Këtu e pati ngulë rranjën e trashë kjoftë largu; këtu u jepte të gjegjun hutave të botës ai Zeusi (Zoti!) i rrejshem, e të tana të gjegjunat i shqiptonte të dyzueme ky rrenës i territ, që të mundej të arrinte qellimin e mbrapëshTempulli i Dodones t per me mbajtë njerzimin të ngerthyem nder hutime, e tuj jau hedhun ka një grusht pluhun nder sy, të mos ti binin në fije rrenave të dyzueme, e tuj i percjellun me "Po-Jo! - Jo-Po!"- Po u doli e pëvetmja e edhe po nuk u doli atyne të marrve, nuk e tirshin ma gjatë: "Ndivënesa - e foli!"
Ky brinoç i madh, të cilit i truhej i madh e i vogel, i pasun e i papasun me gjithë shka kishin, e pati fshehun emnin e vetë e qe thirrë prej botës Zeusi. Aq e pati verbue njerzimin, që paten arrit me nderlikue emnin e Hyut të jetës me emna të true e të mnishem të hyjve të rrejshëm. Keta mbasi e shtrinë sundimin e tyne mbi zemra njerzish, i mbrapshtuen për mnerë tuj u gjendun gati natë e ditë per me pritun ata që vinin me kerkue ndihmë prej ti, e me u ba mirë (!) të gjithë njatyne që ndodheshin ngushtë, tuj i marrë mendësh edhe ma ër mner nepërmjet të sherbëtorvet të vetë, ashtu që nder e pa nder ata ja falnin shpirtin, e Zeusi, per me i patun sa ma parë nder gaca të mbretnisë së territ, i shtynte turravrapthi me këputë zverkun a në ndonjë luftë a në ndonjë tjetër rrezik!
Kesh të din të flasin ato rrenoja, ajo pyllë e lisni, ajo buçilë e ai kumbim i kupave të remta (bakerta), që rrinin gati me i dhanë të gjegjun të gjithënjatyne që shkonin me kerkue fatin e jetës! Kesh të dinë të flasin, thashë, e të na dëftojnë me emën të gjithë ata të mdhajtë e botës që e mësynin këtë Ndivënesë pa farë priteset, tuj çue në fli dhanti të madhnueshme, që i mbështeteshin mbi trevezë të Zeusit në mirënjohje të rrenave të rrshtueme me hijeshi e tuj i percjellun me një grusht miza!
Aso botet i paten zgavernue sytë e curratë veshët tuj pritun me kureshtje kumbimin e kupave për kohëdina që do tu diftonin tuj parafolun. Të atyne kupave që paten bindë botën e që bota mbarë qe marrë mendësh mbas tyne, tuj besue se kumte qiellore u vinin nëpermjet tyne e që mandej qe ba përrallë, si Ndivënesa si edhe kupat, e filloi njerzimi kur donin me ba që të pushonte fjalëgjati (llafazani), sillnin kokën mënjananë e thonin: "Na shurdhoi si remet në Dodonë! (Aes Dodonaeum).
Vetëm veshët e shqiptarvet tonë as nder ato kavaljeta as nder kohët e vona të sotshme nuk i pati as nuk i ka merzitë njaj tingull i kupave; nuk u asht neveritë gurgullimi i asaj gurre a buçile e ushtima e rrebtë e zhaurimës që derdhej e dredhej si shakllori nepër lisni tuj e dridhun mbarë vendin kur hovej nder shpella të mnershme e nder zgavra e plasa currash.
Zeusi edhe sot bindohet nga shqiptarët mos me dije, padije.
Shiptari, i cili kurdoherë e ka ruajtë edhe e ruanë fjalën e porosinë e të parvet si sytë e ballit e që gojë-thana për kombin tonë asht aq e bindueshme, e ka ba që të ruhen të pa fueme e të pa ndrrueme shume punë e doke e me jau vu mendjen djal mbas djalit për të mos i qitun në harresë.
Janë sa e sa gojë-thana që i mbajnë e pa ditë se për të kuajin nderim po i mbajnë; asgjamangut shqiptari i mban, i nderon e i ruan, sepse i ka pasë prej të parësh, e me ba me ja vu në lojë a në qesti at besim, atë doke e atë fjalë që i ka ngelun prej të parve, veç në mos i punoftë zemra ndonjë të ligështumit, se s'kishte me e lanë me kalue lehtë.
Mos ja lavdrofshim besimin e doket tepër të vjetrueme shqiptarit, që ka pasë prej të parvet, sepse a të gabushme a t'egra, detyra e mirnjohjes do ta shtyjë që ta ja madhnojnë besën në në të ruajtun të fjalës e të porosisë së parvet.
Leka
Leka
Moderator
 Moderator

Male
Number of posts : 334
Registration date : 2009-01-27
Points : 64
Reputation : 20

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty Gjergj Aranit Komneni

Post  Leka Sat May 09, 2009 1:41 pm

Gjergj Aranit Komneni
Kur sulltan Mehmeti II deshtoi ne rrethimin e Sopotit (ne Librazhd),populloi e personifikoi dhe e perjetesoi strategun e kesaj rezistence te gjate,
Gjergj Aranitin me vargjet:

"Ky sulltani qan me lot,
Kam nje Skender ne Sopot,
Ne mal-plak,ne nje breg,
Gjergj Golemi thot'jam mbret"

Aranitet,familje e madhe dhe e degjuar prijesish feudale shqiptare,qe ne shekullin XI.Zoterimet e araniteve paten shtrirje te gjere,por pa formuar nje hapesire kompakte;ato shkonin nga viset e Dibres se Siperme,ne Cermenike,ne Moker,ne Berzeshte-Polis,ne Shpat-Verce dhe perfshinin pjese te zones fushore:Dumre-Lushnje e Elbasan.Figurat kryesore te kesaj dere te shquar jane Davidi (strateg ne sherbim te Bizantit,nder te
paret perfaqesues te klases feudale shqiptare ne formim),Konstandini (ushtarak ne sherbim te Bizantit),Aranit Komneni (I ati I Gjergjit),vete Gjergji dhe Konstandini tjeter (djali I Gjergjit).
Sundimtari me i permendur i familjes me tradita luftarake ne Shqiperine e Jugut,rezulton Gjergj Araniti,i cili jetoi ne vitet 1376-1470.ai ishte zoterues i Kanines e Himares,Shpatit e Cermenikes dhe konsiderohet nder personazhet historike paresore te shek. XV,nje nder pjesemarresit kryesore dhe udheheqes i shquar i luftes se madhe antiosmane.
Ashtu si Bardhyli i Ilirise (shek. IV p.e.s.) edhe Gjergj Araniti,ky luftetar teper i moshuar,vdiq ne moshen 94 vjec..Ai kundershtoi,sfidoi dhe fitoi ndaj ushtrive te Perandorise Aziatike,duke u barazcmuar nga Evropa si nje Skender i dyte.Zgjedha e padurueshme feudale-ushtarake otomane shkaktoi pakenaqesi te thelle dhe reagim masiv te fshataresise.Gjithashtu regjistrimi i tokave,caktimi i timareve dhe vendosja e spahijve me dhune ne zoterimet e tyre,paralajmeruan cungimin e autonomise se sundimtareve arbereshe.Keto reforma i hoqen Gjergj Aranitit nje pjese te zoterimeve,nderkohe qe per pjesen tjeter mbeti vasal i sulltanit.Pikerisht,kjo gjendje e rende ekonomike nxiti shperthimin e kryengritjeve te viteve 30-40 te shek. XV.Ne epiqender te ngjarjeve ushtarake u vu Gjergj Araniti.
Ne pranvere-veren e vitit 1432,ndersa mbyllej etapa e reformave shfrytezuese,hapej kundershtimi shqiptar,qe shperthen nje zinxhir kryengritjesh antiosmane.Kryengritja e pare shpertheu ne Shqiperine Qendrore.Popullsia therret prijesin e saj,Gj. Aranitin,36-vjecar,i cili ishte derguar peng nga i aiti,Aranit Komneni te sulltan Murati,ne Edrene.Gjergji deri ne ate kohe ishte perpjekur,por pa ndonje rezultat,per te ruajtur te drejtat mbi zoterimet qe i kishte lene i ati.Ne keto rrethana u largua fshehtas nga Adrionopoja dhe me mjaft luftetare te tjere u kthye ne atdhe.
Sa mberriti ne Shqiperi,Gjergj Araniti zhduku spahijte tradhetare,timarlij.Ai u vu ne krye te kryengritjes,qe perfshiu gjithe masat fshatare.Ajo u perkrah ne rrethin e Durresit e te Tiranes nga Andrea Topia,ne veri nga Nikoll Dukagjini etj.
Vargkryengritjeve,me nismetar dhe simbol te qendreses Gjergj Aranitin,Porta e Larte iu pergjigj me ushtri te fresketa dhe komandante te sprovuar.
Danja e Dukagjineve ra,zoterimet e Topiasve u kthyen ne gjendjen e meparshme.Por ne perpjekje me fuqite kryengritese te Gjergj Aranitit,turqit u thyen nga shqiptaret.
Fitorja e pare e hapi zjarrin e kundershtimit ne jug,sidomos ne Kurvelesh,duke zgjeruar hapesiren kryengritese.Murati II vjen vete drejt Shqiperise dhe e vendos kampin ne Serez (Maqedoni).Qe ketej shkeput nje force te madhe nen komanden e Ali bej Evrezonit.Ushtria e Ali beut,ne dimrin e viteve 1432-1433,futet ne luginen e ngushte,qe mbizoterohet nga vargjet malore te thepisura te Shkumbinit,i afrohet Buzurshekut (Berzeshtes),por mbi taboret osmane leshohen si tigra grupluftetaret e Gjergjit.Prita,befasi dhe perleshje e pameshire.Strategu nga begoret vrojton,kujdeset,
manovron dhe nxit me fjale e shpate,derisa rendimi turk thyhet keqas.Fitorja u dha zemer shqiptareve dhe Evropa u njoh me nje luftetar shpresedhenes."Ne kete beteje,fikson kronisti Bizant Laonik Halkokondili,Araniti i Komnenit fitoi nje lavdi te madhe".
Buzursheku e prezantoi Gjergjin dhe Laberia e afirmonte ate si nje prijes te talentuar ushtarak,ndermjet bashkekohesve ne kontinent.
Duke perteritur taktiken e vjeter ushtarake: "Terhiqe armikun,pergatite pusine dhe qelloje ne befasi",Gjergj Araniti thyu edhe ushtrine e dyte turke te drejtuar nga Ali beu i cili la me qindra kufoma ne grykat e thella te Kucit e deri ne Borsh.Deshtimi i ekspedites se dyte turke beri buje ne gjithe Evropen dhe Araniti u be nje personalitet ne oborret e saj e cila ishte mesuar te njihte disfata nga aleatet ne Lindje.Pergezime nga Papa Eugjen
IV,mbreti Alfons V i Napolit,perandori gjerman Sigizmund,Republika e Raguzes etj.Premtime per ndihma,por ... vetem premtime.Edhe betejen e trete,(ne vitin 1434) per te cliruar Vloren e Kaninen strategu shqiptar e perballoi suksesshem me forcat,me mjetet dhe me taktikat e veta.Ndaj Gjergj Araniti u shpall si mbrojtes i lirise nga gjithe mbreterite e Evropes.
Vjeshte 1443-dimer 1444.Ndersa ushtria e perbashket hungaro-polake-rumune e Vladislavit (strateg hungarez) zbret ne Bullgari,nga Shqiperia forca te rendesishme shqiptare,te komanduara nga Gjergj Araniti,hyjne thelle ne Maqedoni duke e goditur armikun pertej "kufijve" te zoterimeve per ta zhvendosur sa me tutje trojeve etnike.Ne sinkron me veprimin ushtarak nga brenda te Gj. Aranitit,Skenderbeu realizon parashikimin strategjik te braktisjes se frontit osman ne betejen e Nishit,per t'u bashkuar ne atdhe me kapedanet dhe ushtrite e tyre.Kesisoj,ai u lidh ngushte me luften e udhehequr nga Skenderbeu.
Kur keshtjella e qytetit,Kruja,gjemonte nga topat,burri-luftetar i moshuar Gj.Araniti 67-vjecar,i dergoi triumfatorit te birin Konstandin me pergezimet dhe besnikerine e pakufishme.Gj.Araniti,me 3000 luftetare,u bashkua me fushaten clirimtare antivenedikase.Veprimet e tij luftarake u perqendruan per marrjen e Durresit,te Danjes dhe te qyteteve-keshtjella te tjera bregdetare nen protektoratin venedikas.Madje,trupat e tij shkuan ne thellesi deri ne dyert e Shkodres,megjithese interesat e tij nuk ishin cenuar drejtperdrejte nga zoterimet venedikase ne tokat shqiptare.
Kurdohere ne funksion te strategjise clirimtare dhe te besa-beses,pse jo edhe te deshires per nje dhender model si Skenderbeu,Gj.Araniti i moshuar,ne komande te 4000 luftetareve dhe me nje sasi te konsiderueshme argjendi,e mbeshteti idene e rimarrjes se keshtjelles se Stefigradit.Ne dy sulmet e betejes se pergjakshme rrethuese,vete strategu Araniti rishfaqi trimerine e pervojen e gjate.Gjate perleshjes iu vra i vellai.Ngulmimi dhe prova e luftes qe dha Araniti,e binden Skenderbeun se cdo shtytje e martese me vajzen e tij Doniken 23-vjecare,do ta zemeronte bujarin e madh.Araniti me krenarine ndaj Kastrioteve,arriti ne ultimatumin :"O dhender,o nuk ka ndihme!". Dhe ashtu ngjau.
Pavaresisht nga reagimet keqdashese,lidhja me krushqi Kastriot-Aranit i vlejti kryesisht bashkimit kombetar,vellazerimit te te gjithe shqiptareve,
sesa jetes familjare te strategut.
Gjergji vjeherr e quante veten krejtesisht autonom.Ailuante politiken e vet dhe e perdorte fuqishmerine ekonomiko-ushtarake per ceshtjen shqiptare,por jo si vartes dhe i diktuar nga Gjergji dhender.Per shkaqe te kuptueshme kohore,ndermjet dy strategeve pati edhe divergjenca,deri ne prishjen e marredhenieve.
Araniti,jo vetem nuk e shkriu principaten ne perberjen e shtetit te Kastriotit (i cili po merrte tiparet e nje organizimi shteteror te perqendruar),por ai vazhdoi ta konsideronte Skenderbeun si nje aleat,pa iu nenshtruar vullnetit te tij.Si nje strateg i pavarur,por i gatshem perballe cdo armiku dhe rreziku te njejte Gj.Araniti,krahas dhe si barabarte me te,nenshkroi marreveshje te vecanta me shtete te huaja (me Alfonsin V te Napolit,me Venedikun etj).Ja pse Aranitit studiuesit i japin vend she vleresime,qe e afrojne ne disa tregues me Skenderbeun.
Gjergj Araniti ishte i vetmi prijes shqiptar me dy kryeqendra: ne nje bregdet (Kanina) e nje tjeter ne malesite lindore,ne Sopot.Zoterimet e tij,nga pikepamja strategjike,perbenin ballin e pare te ndeshjes me ekspeditat turke dhe aksin qendror te penetrimit osman ne brendesi te vendit (Oher-
Struge-Librazhd-Elbasan-Tirane-Kruje).Bashkimi dhe qendrimi antiturk i dy Gjergjeve nuk kishte te bente aq me lidhjet martesore qe ekzistonin ndermjet dy familjeve,sesa me faktin qe zoterimet e Aranitasve ishin me te ekspozuara ndaj pushtuesve osmane.I mirepritur dhe i pasuar nga shpataraket,mokranet,cermenikasit,leberit e larguar etj,ne rreth dy vite (1460-1462),ai organizoi dhe komandoi rezistencen e fundit,kryesisht me forcat e veta e i ndihmuar nga fuqite dhe udheheqesit e krahines se Mokres,te Angjelinit.Perballe nje fronti te hapur,te zene me grupe luftetaresh aranitas,sulltan Mehmeti II,e rrethoi Gj.Aranitin nga Qafe Furka (Polis) deri ne Teferic te Shushices (Byshek).U zhvilluan luftime te ashpra,po Sopoti nuk u pushtua.Populli e krahasoi Gjergjin e tij me Skenderbeun.Qe te kremtonte fitoren e shkelqyer,i bindur se armiku qe larguar prej humbjes,
shkoi me ushtrine ne Galigat (8 ore larg Sopotit).Mirepo,ushtria osmane,e informuar nga renegate,u kthye perseri gjate nates.Keshtjella e Sopotit,
me forcat qe la Gjergji,nuk merrej.Vetem arma e dredhise dhe e tradhetise,i gjeti shtigjet e hyrjes se fshehte per ne kala.Komandanti turk,duke perfituar nga qenia larg e Gj.Aranitit (qe popullsia vendase e quante edhe Gjergj Golemi,per nder te mbiemrit te gjyshit) me ushtrine kryesore,i hodhi ne sulm gjithe ushtaret.Lufte e rralle e burrave dhe e grave,qe hidheshin nga shkembinjte per te mos u perdhenuar.Renia e keshtjelles u shoqerua me masakra saqe gropa,ku u mblodh gjaku i viktimave,u quajt "Liqeni i kuq".Betimi i sulltanit se do ta conte gjakun deri ne shale te kalit po te merrte Sopotin,ishte shnderruar ne nje hakmarrje te vertete e makabre,qe historia nuk e harron.
Leka
Leka
Moderator
 Moderator

Male
Number of posts : 334
Registration date : 2009-01-27
Points : 64
Reputation : 20

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty Leter e Skenderbeut drejtuar Sulltan Muratit 2

Post  Leka Sat May 16, 2009 6:40 pm

Athleti i Krishtit Gjergj Kastrioti i Qujatur edhe Skenderbeg Princ i Epirotasve I dergon pershendetje Turkut te Madh Muratit 2, Otoman Prijesit te turqeve.

I nderuari prijes i Otomaneve, dikur sic shkruan, me paskeshit bere shume borxheli me gjithefare nderimesh e privilegjesh. Usot do ti shlyej me urtesine dhe gjuhen time te peshuar mire sepse mendoj se asgje nuk eshte aq e ulet sa mospermbajta e vetevetes nga nje ligjerim aq i shemtuar dhe nga fjale teper te ulta si ato Tuajat qofte kundrejt edhe nje armiku nga me te pameshirshmit. Prandaj ne ne letren tuaj dhe te derguarinn Tuaj i pritem dhe i pranuam me respektin me te thelle, pa u shqetesuar fare, madje, qe ta themi sinqerisht, letra juaj na beri shume per te qeshur, sase qe duhej qe te zemeroheshim ! JU nga njera ane merrni guximin qe ne fillim ta na padisni per mosmirenjoheje dhe pabesi te madhe, a nga ana, tjeter te shtyre nga ndjenjat e thella te shpirtebutesise te cilat mbreterojne ne shpirtin Tuaj, me permendni humbjen e shpirtit tim, pa e menduar Tuajin shume te mjere duke qene mbrojtes dhe ruajtes i zelleshem i nje feje te tille sic eshte ajo muhamedane. Me ne fund ju nuk respektoni asnje rregull apo te drejte lufte dhe me parashtroni ne menyre vullgare dhe te trashe por te mos thene te paturpeshme, si ndonje mundes te mundurin, kushte te panumerta paqje vecanerisht te atillate cilat veshtire te mund t’ju besoj dhe degjoj njeriu pa i zene veshet me duar.

Te gjitha keto sharje dhe fyreje, Tuajat o Murat i Madh do ti jepnin te drejte kujtdo dhe atij me te duruarit per te share dhe fyer, por une prapeseprape nje pjese te tyre ja fal moshes e prirjes gojeleshuar dhe mendjes sklerozike te nje plaku, pjesen tjeter pikellimit Tuaj qe nuk eshte fare lehte pet ta zbutur sidomos kur kam vendosur te luftoj me JU, jo me sharje dhe te klithura por me forcen e armeve, merine dhe inatin e luftes per te drejte dhe liri.

Megjithekete JU lutem o Turku i Madh, pse talleni kaq fort me Perendite, e me njerezit sikur ju kam rene uune uve ne qafe e jo e kunderta, Ju mua. Keshtu pabesi ju e quani largimin tim te domosdoshem prej JUSH ? Krim ma llogaritni edhe clirimin e Atdheut tim qe e bera me trimeri dhe zgjuarsi ? Por, o njerez, une jam i gateshem te pranoj me gjithe deshire te shpallem prej jush pergjegjes ne jete te jeteve per keto krime.

Respekti dhe nderimet Tuaja, gjithashtu kundrejt nesh, qe mi kishit shkruar e mi radhisni si litar vargor i pafund do T’ju kujtoja me kenaqesi, sikur te mund te harroja gjithe ato te keqija dhe tmerre, te cilat po te viheshin radhazi ne peshoje, me siguri se miresite tuaja, aq te shumta, do te zhdukeshin nga faqja e dheut, prej mbrapeshtive Tuajat teper te medha. Megjithekete neve nuk ka pelqen te radhisim ketu e t’ju bejme te skuqeni por e shohim te udhes qe t’ju kujtojme qe ju vete ti peshoni keto radhazi. Per nje gje te vetme do te habitej kushedo, pa dyshim, kushdo qe te degjonte se si kam mundur une ti duroj, te gjitha ato mizori, neveri dhe merri Tuajat te cilat nuk kishin fund.. Dominionin ateror ma rrembyet, me keni ndare nga vellezerit edhe mua vete, qe nuk i trembesha vdekjes, me kishit denuar me perbuzje, dinakeri dhe vuajtje qe te shuesha me turp para botes.

Tashi ju duket e cuditeshme o Murat I Madh, qe ky shpirt kjo zemer, qe nuk harruan kurre lirine kerkonte te shpetonte ne cdo menyre nga nje roberi e tmerreshme dhe fyese. Dhe deri kur, kujtuat se do te mund te duroja sundimin tuaj te harbuar dhe te temershem? Vertet une durova shumme me gjate se c’mund te durohej. Asnjehere nuk i bishterova zgjedhes prane jush. Gjate gjithe kesaj kohe kam perballuar rreziqe te perbashketa dhe te vecanta si me vete deshiren time si me urdherin Tuaj.
Ne biseda te perditeshme miqte e mi te nderuar shpesh me flisnin per pusite dhe dredhite qe me benit JU. Megjitahte une per nje kohe te gjate kam besuar se as ne fjalet as ne veprat Tuaja nuk fshihej ndonje dhelperi, derisa planet Tuaja te prapa dolen vetevetiu Sheshit. Pas gjithe kesaj as mua nuk me mbeti gje tjeter vecese me kujdes dhe veprime te matura gjithesesi ne menyre diskrete te percillja gjithe dhelperite dhe dinakerite Tuaja, gjerisa nuk me buzeqeshi fati i shumepritur per te fituuar lirine time dhe te atdheut tim.

Nuk ka pse t’ju vije tashti kur JU, sic e cekem me lart, e keni marre veten ne qafe me veprimet dhe dredhite Tuaja te pabesa. Une mendoj se keto jane te pakta O Murat i madh ne krahasim me ato qe kam shpresuar e deshiruar. Prandaj eshte shume me e favorshme qe tash e tutje, Ju ti lini anash kercenimet e rrepta dhe te mos permendni me rastin e fatekeqesise se madhe hungareze qe ju katandisi fare. Cdo njeri ka zemren e vet, ka oren e vet, ka fatin e vet O Prijesi Im, te cilin ma kane caktuar Perendite qe ne do ti dalim zot me shume durim mencuri dhe vendosmeri te palekundur. Ne o Murat I madh nuk ju kerkojme keshilla e as meshire armiku per veprimet dhe qendrimet qe marrim e as kerkojme paqe prej Jush por me ndihmen e Perendive fitoren e mbrojme vete ma gjjakun Tone.

Shume I peruluri
Me nderime Qofshi Shendoshe
Ne Keshtjellen Tone ne Arberi me 14 gusht 1944
Gjergj Kastrioti i quajtur dhe Skenderbej.



V.O Ky dokument eshte botuar ne revisten Eskluzive te dates 18 tetor 2001
Burimi nga vjen dokumenti, Arkivat Sekrete te Vatikanit “ regesti Vatikani” vol 457 dok 13795
Leka
Leka
Moderator
 Moderator

Male
Number of posts : 334
Registration date : 2009-01-27
Points : 64
Reputation : 20

Back to top Go down

Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe - Page 2 Empty Re: Artikuj te ndryshem per historin tone ne gjuhen Shqipe

Post  Sponsored content


Sponsored content


Back to top Go down

Page 2 of 2 Previous  1, 2

Back to top

- Similar topics

 
Permissions in this forum:
You cannot reply to topics in this forum